Μου ζητήθηκε από τον Χάρτη να γράψω ένα κείμενο για τον Μίκη Θεοδωράκη.
Πιστεύοντας
ότι στον ίδιο θα άρεσε όλος αυτός ο καταιγισμός δηλώσεων, συνεντεύξεων
και άρθρων για την προσωπικότητά του και το έργο του, επιτρέψτε μου ένα
μικρό κείμενο σαν σύντομο παραμύθι σε προσωπικό ύφος και γραφή.
Ήταν
η εποχή των «Λαμπράκηδων», κι εγώ, πέντε πεντέμισι χρονών στο Πεντάλοφο
Μεσολογγίου, όταν το χωριό μου έζησε ένα πολιτικο-πολιτιστικό διήμερο,
μπορεί και τριήμερο αν κρίνω από το πλήθος των εκδηλώσεων: Ομιλίες,
τραγούδια, χοροί – τότε πρωτοείδα να χορεύουν, και μάλιστα με
παραδοσιακές φορεσιές, τον τσακώνικο, τραγουδώντας «σού ’ιπα, μάνα μ’,
πάντρεψέ με» στο προαύλιο του σχολείου∙ βάφτιση στην εκκλησία δίπλα από
το σχολείο ενός νεογέννητου κοριτσιού που το είπαν «Αγάπη»∙ έκθεση
παιδικού βιβλίου σ’ ένα μαγαζί στον κεντρικό δρόμο και παράλληλα
λαχειοφόρος αγορά με παιχνίδια για παιδιά.
Από την έκθεση διάλεξα και μου πήρε η μάνα μου το πρώτο παιδικό βιβλίο που είχα ποτέ, τα Χριστουγεννιάτικα διηγήματα
του Παπαδιαμάντη. Με τον λαχνό μου κέρδισα ένα πλαστικό κουρδιστό ροζ
γουρουνάκι μ’ ένα αμπελόφυλλο στο στόμα – μεγάλη καινοτομία για τον χώρο
και χρόνο όπου ζούσα.
Πρωταγωνιστής όλων αυτών των εκδηλώσεων ήταν ένας πανύψηλος και αεικίνητος άντρας με πυκνά μαύρα μαλλιά.
Ξανάκουσα το όνομά του στο ελληνικό ραδιόφωνο ως συνθέτη κάποιων τραγουδιών που δε συγκράτησα τους τίτλους τους.
Στη
διάρκεια της δικτατορίας, από τους ξένους σταθμούς που έπιανε ο πατέρας
μου, θυμάμαι τα τραγούδια «Θα σημάνουν οι καμπάνες» σε ποίηση Γιάννη
Ρίτσου και «Διότι δεν συνεμορφώθην» σε ποίηση του συνθέτη, κι όταν η
χούντα έπεσε και το ραδιόφωνο έπαιζε ελεύθερα και πανηγυρικά τραγούδια
του Θεοδωράκη, ο αγαπημένος μου κύκλος ήταν το Μαουτχάουζεν σε
ποίηση Ιάκωβου Καμπανέλλη, ήταν εκείνο το «κορίτσι με τα φοβισμένα
μάτια», εκείνη η αγάπη «με το καθημερνό της φόρεμα κι ένα χτενάκι στα
μαλλιά».
Το 1976 είχα την τύχη να τον ξαναδώ, στην Αθήνα πια, στη μυθική ηχογράφηση της «Ελλαδογραφίας» από Τα παράλογα
των Μάνου Χατζιδάκι και Νίκου Γκάτσου. Ωστόσο, σ’ αυτή τη συνάντηση,
παρά την πληθωρικότητα του Μίκη, εμένα με γοήτευσε η αρχοντική και
ευγενέστατη μορφή του γιου του, του έφηβου τότε Γιώργου Θεοδωράκη.
Με
τα χρόνια διαπίστωσα πως το τραγούδι που με συγκινεί περισσότερο σε
μουσική Μίκη Θεοδωράκη, για το δέσιμο μελωδίας, στίχων και ερμηνείας,
είναι το «Βρέχει στη φτωχογειτονιά» σε ποίηση Τάσου Λειβαδίτη. Όσες
φορές και να τ’ ακούσω, είτε με άλλους είτε μόνη μου, θα σηκωθώ να το
χορέψω, συνεπαρμένη σαν τους αναστενάρηδες, «Αχ, ψεύτη κι άδικε ντουνιά /
π’ άναψες τον καημό μου,/ είσαι μικρός και δε χωράς/ τον αναστεναγμό
μου».
Στη συνέχεια συνάντησα τον Θεοδωράκη πολλές φορές, πότε στο
εστιατόριο, στο τραπέζι του Γκάτσου, και πότε στις συνελεύσεις της ΕΔΕΤ
(Ένωση Δημιουργών Ελληνικού Τραγουδιού), όπου πρωτοστατούσαν ο
Χατζιδάκις κι εκείνος και στις οποίες ερχόταν συνήθως με την κόρη του,
τη Μαργαρίτα, που όπως την κοίταζα τη φανταζόμουν μ’ ένα στεφάνι άγριες
μαργαρίτες στα μαλλιά της σαν προσωποποίηση της άνοιξης.
Είχα
ξεκινήσει πια να γράφω κι εγώ στίχους και ήταν ο ίδιος ο Χατζιδάκις
αυτός που μου ζήτησε να γράψω μια ενότητα για να την μελοποιήσει ο
Θεοδωράκης. Η ιδέα αυτή δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, κι ούτε ποτέ έμαθα αν ο
Θεοδωράκης τη γνώριζε. Πάντως, από τους στίχους εκείνους, το μόνο που
θυμάμαι είναι το ότι σ’ ένα χιουμοριστικό τραγούδι είχα βάλλει ένα
γουρουνάκι ροζ να ομοιοκαταληκτεί με τα κολχόζ.
Αργότερα, μόνη πια,
συναντούσα τον Θεοδωράκη σε συναυλίες ή σε παρουσιάσεις δίσκων με έργα
του, και το 2004 μού δόθηκε η ευκαιρία να γράψω ελληνικούς στίχους σε
τρία τραγούδια που είχαν ακουστεί στα γαλλικά και γερμανικά. Έκτοτε,
προσπάθησα να βάλω στίχους και σε άλλες μελωδίες του χωρίς να φτάνω στο
αποτέλεσμα που προσδοκούσα.
Τώρα, εξακολουθώντας ν’ ακούω μουσικές
και τραγούδια του, θα τον θυμάμαι πάντα όπως τον πρωτογνώρισα: νέο,
μαχητικό κι ενθουσιώδη. Και, όταν θα πηγαίνω στην Κρήτη, θα περνάω ν’
ανάβω ένα κεράκι στον τάφο του και να του αφήνω ένα λουλούδι κόκκινο.
