Εσύ τι έκανες;

Διαβάζοντας τη νουβέλα της Μάχης Τζαβέλλα ένιωθα το κίτρινο ρολόι του ήρωά της, του Γκλεν, να χτυπάει συνεχώς και επίμονα υπενθυμίζοντάς μου όλα όσα έχουν γραφεί για το αν υπάρχει «γυναικεία γραφή», στην πεζογραφία στη συγκεκριμένη περίπτωση, ως ειδολογική γραφή, κάτω από την οποία να συνωθούνται διάφορα γνωρίσματα, τόσο στον αφηγηματικό λόγο όσο και στην ψυχογράφηση των προσώπων που συμμετέχουν στο πεζογράφημα.
Πέραν πάσης αμφιβολίας, το φύλο ως κοινωνική κατασκευή αλλά και ως βιολογική οντότητα συνοδεύεται από βιώματα και εμπειρίες, που τροφοδοτούν τη μυθοπλασία αλλά και την οπτική της πεζογράφου. Το φύλο με τη διττή του υπόσταση διαμορφώνει τη συγγραφική θεματολογία, συχνά αυτό γίνεται πολύ εμφανές στη γραφή.
Στόχος του κειμένου μου δεν είναι ο αναστοχασμός πάνω στο θέμα αυτό, επί του οποίου έχουν γραφεί πολλά. Οι σκέψεις προκλήθηκαν από την έκπληξη που μου προκάλεσε η ανάγνωση της νουβέλας της Τζαβέλλα. Μια στιβαρή νουβέλα και ένα τολμηρό θέμα, που το προσεγγίζει από την πλευρά ενός άνδρα, του Γκλεν/ Βαγγέλη. Η νουβέλα οργανώνεται γύρω από ένα ιψενικό τρίγωνο , το οποίο αποτελείται από τον γιο και τους δυο γονείς του, τη νεκρή μάνα και τον αυτοκτονήσαντα πατέρα . Η συγγραφέας ενδιαφέρεται να αναδείξει το οιδιπόδειο σύμπλεγμα του γιου προς τη μάνα αλλά και την υπόρρητη σύγκρουση των γονέων για την άσκηση ελέγχου του παιδιού τους. Η ισχυρή πλευρά του τριγώνου είναι η οιδιπόδεια σχέση του γιου με τη νεκρή μάνα, η οποία προβάλλει τον ερωτισμό της στον γιο, ο οποίος υποκαθιστά τον σύζυγο/ πατέρα. ικανοποιώντας την ηδονική φιλαρέσκεια της γυναίκας και ταυτόχρονα διαμορφώνοντας προϋποθέσεις χειραγώγησής του . Πρόκειται για ένα θέμα, το οποίο έχει αναπτυχθεί πολλαπλώς στη λογοτεχνία. Στις δε παραλογές τα δημοτικά τραγούδια που δομούνται με επίκεντρο αυτή τη σχέση έχουν μια δραματικότητα που τους προσδίδει αφηγηματική ένταση.
Η Τζαβέλλα στήνει με αφηγηματική δεξιότητα την ιστορία, η οποία έχει ως αφετηρία πραγματικά αφηγηματικά γεγονότα που, ωστόσο, αποκτούν ψυχολογικό αλλά και αφηγηματικό βάθος. Η μάνα είναι νεκρή. Ο γιος την ανασταίνει μέσα από τις αναμνήσεις, οι οποίες λειτουργούν αντίρροπα στο δυσμενές περιβάλλον με τις πολυώροφες πολυκατοικίες, το σταχτί χρώμα στις προσόψεις, τις σχισμένες τέντες, την υποβαθμισμένη γειτονιά με τα πορνεία . Πρόκειται για ένα περιβάλλον που αποδίδεται λιτά, χωρίς αφηγηματικές πομφόλυγες αναδεικνύοντας την υποβόσκουσα τραχύτητα των σχέσεων με συνεχή προσφυγή σε περιγραφή των ερωτικών φαντασιώσεων του αλλά και τη συνεχή συνειρμική μετακίνηση του αφηγηματικού επίκεντρου , γεγονός που αποτυπώνει τον μετεωρισμό συναισθημάτων, επιθυμιών και κατακερματισμένης προσωπικής ταυτότητας.
Αυτή η σχέση αντανακλάται και στην αναπηρία του γιου. Το σμπαραλιασμένο μηχανάκι στον στενό δρόμο μένει εκεί εκτεθειμένο, μάρτυρας και υπόμνηση των ερειπίων μιας σχέσης που κατέστησε τον γιο ψυχολογικό ράκος και υποχείριο της μάνας, που ήδη είναι απούσα. Όμως, ο γιος αδυνατεί να διαμορφώσει μια ομαλή σχέση με τον πατέρα του. Η αναπηρία του, που προκάλεσε τον ακρωτηριασμό των χεριών του, αξιοποιείται από τη συγγραφέα για να αναδείξει την συναισθηματική ατροφία του γιου αλλά και την ανισορροπία των σχέσεων στο πλαίσιο της οικογένειας.
Η Τζαβέλλα διεξέρχεται με μεγάλη επιτυχία την ψυχογράφηση των πρωταγωνιστών του ιψενικού τριγώνου αλλά και των άλλων περιφερειακών προσώπων της αφήγησής της (θεία, ξαδέρφη, Άντριαν, Χριστάκος). Ωστόσο, η συμβολή τους στην οργάνωση της ιστορίας και των αφηγηματικών προθέσεων της γραφής είναι ιδιαίτερα βαρύνουσα. Είναι εκείνοι/ες που με τις ολιγόλογες παρεμβάσεις τους, τον αποφθεγματικό λόγο και τα σύντομα σχόλιά τους προκαλούν ρωγμές στο ιψενικό τρίγωνο.
Απαλλαγμένη η συγγραφέας από αφηγηματικές σεμνοτυφίες αλλά και από τις προκαταλήψεις περί ειδολογικής ταξινόμησης της γραφής, χρησιμοποιεί ένα έξοχο αφηγηματικό τέχνασμα, ο οποίος συνδέεται με τον διάχυτο οιδιπόδειο. «Εμφανίστηκαν τα πρώτα συμπτώματα –ένα περίεργο μούδιασμα στο πέος του που άλλοτε έμοιαζε με μυρμήγκιασμα και άλλοτε σαν μια αίσθηση μπουκώματος και ενός αφόρητου βάρους».
Η Τζαβέλλα εστιάζει στον ομφάλιο λώρο της οιδιπόδειας σχέσης του Γκλεν με τη θανούσα μητέρα του. Κι αυτό συνιστά την αρχή για την ωρίμανση του ήρωα και την εξισορρόπηση της σχέση τους του με τον πατέρα, την αδύναμη πλευρά του τριγώνου που επέλεξε την εθελούσια έξοδο από τη ζωή, ηττημένος σ’ αυτή την άνιση μάχη. Πρόκειται για μια τολμηρή νουβέλα για την ενηλικίωση και τη διαδικασία διαμόρφωσης της ανδρικής ταυτότητας. Ένα θέμα συχνά που γίνεται αφορμή αντεγκλήσεων και διατύπωσης γενικολογιών, η συγγραφέας έχει την τόλμη αλλά και τη δεξιότητα να το ψαύσει. Να ακουμπήσει τις πληγές . Δημιουργεί ήρωες και ηρωίδες θραυσματικούς, ανολοκλήρωτους, που συνάδουν με το ίδιο το θέμα. Η αναζήτηση της ταυτότητας είναι συχνά μια επώδυνη διαδικασία που χρειάζεται να σπάσουν ακόμη και τα συμβολικά μέσα, όπως είναι το γυαλί μιας φωτογραφίας.    
Η αφηγηματοποίηση δε του βασικού της άξονα γίνεται με τρόπο που εκπλήσσει. Μια νουβέλα που απαιτεί αφηγηματική αγρυπνία στην ανάγνωση.