Εκ του Πριγκηπικού Περιπτέρου
Τετάρτη, 3 Ιανουαρίου 1778
Εξοχότατε,
Ο γραμματέας μου Johann Christof Waldburg αναχώρησε προ μεσημβρίας με την ταχυδρομική άμαξα, προκειμένου, κατ’ εντολή της Εξοχότητάς Σας, να παραδώσει αυτοπροσώπως εκ μέρους μου την ιδιόχειρη περιγραφή μου της εξοδίου ακολουθίας και ταφής στην κρύπτη του ναού του Αγίου Γαϊτάνου, του σεπτού σκηνώματος της Αυτού Υψηλότητας του Πρίγκηπα-Εκλέκτορα της Βαυαρίας Μαξιμιλιανού Ιωσήφ του Τρίτου, τον οποίον ταπεινώς υπηρέτησα. Η τελετή έλαβε χώρα χθες υπό βροχή και η επιστολή μου συνοδεύεται από λεπτομερή κατάλογο των παρόντων, αλλά και εκείνων που δικαιολογημένα, λόγω της κακοκαιρίας, δεν προσήλθαν, αν και θα μπορούσαν αν ήθελαν. Προσδοκώ ότι τα σχετικά σχόλιά μου, για την αναγκαιότητα των οποίων είχα την ευαρέσκειά Σας, θα τύχουν της σώφρωνος προσοχής του παραλήπτη, προς περαιτέρω ενίσχυση της ανεφέλου συνεργασίας μας δια αμοιβαίον όφελος.
Είμαι βέβαιος ότι θα αντιληφθείτε αμέσως από τα γραφόμενά μου την συγκίνηση η οποία με κατέχει, διάχυτη στο σύνολο των κατοίκων της πόλης, ιδιαιτέρως έντονη για όσους έτυχαν της αμέριστης προσοχής και φροντίδας του Μονάρχη, εμπόρων, καλλιτεχνών και επιστημόνων. Δεν παύω να σκέφτομαι, γεγονός που δεν αναφέρω στην αποσταλείσα επιστολή, της οποίας ο σκοπός είναι άλλος, ότι στις αρχές Δεκεμβρίου του άρτι λήξαντος έτους, όταν ο Μονάρχης, στην συνοδεία του οποίου είχα την τιμή να ανήκω εκείνη την ημέρα, είχε φτάσει στην Marienplatz, το ρολόι της πλατείας, αντί να σημάνει την εβδόμη απογευματινή, σήμανε εβδομήντα επτά φορές δίχως την παραμικρή διακοπή. Τότε, η Αυτού Υψηλότητα σχολίασε αυθορμήτως: «Οι μέρες μου φτάνουν ως το τέλος αυτού του μήνα, ως την τελευταία μέρα αυτού εδώ του χρόνου, χίλια επτακόσια εβδομήντα επτά». Βεβαιώνω πως ο δήμαρχος της πόλης ζήτησε ακρόαση από την Αυτού Υψηλότητα την επομένη κιόλας μέρα, ώστε να εξηγήσει ευπειθώς πως το ρολόι είχε πάθει βλάβη, είχε επισκευαστεί πριν κιόλας από την αυγή και πως, εν πάση περιπτώσει, δεν είχε σημάνει εβδομήντα επτά φορές, αλλά μόλις εβδομήντα έξι, δεν υπήρχε δηλαδή κανένας κίνδυνος για την μακροημέρευση της Αυθεντίας του.
Γνωρίζετε, Εξοχότατε, πως λίγες μέρες αργότερα, η Αυτού Υψηλότητα αιστάνθηκε αδιαθεσία, οι γιατροί της πόλης και όλης της Βαυαρίας έσπευσαν στο προσκέφαλό του, οι αφαιμάξεις δεν είχαν αποτέλεσμα, ο πυρετός ήταν ακαταμάχητος παρά τις βεντούζες και τους συναπισμούς, οι κοκκινίλες στο πρόσωπο και σε όλο το σώμα προκαλούσαν φλύκταινες, φαγούρα, πόνους, που δεν καταπράυναν ούτε οι προσευχές, ούτε η εμφάνιση και οι δεήσεις της Αυτού Αγιότητας του Μητροπολίτη. Η επιδείνωση της κατάστασης υπήρξε ραγδαία και, δυστυχώς, το Σάββατο, 30 Δεκεμβρίου, η ψυχή του Μονάρχη έλαβε την άγουσα προς τας αιωνίους μονάς.
Δεν θα είχα λόγο να συντάξω την παρούσα εμπιστευτική αν δεν έκρινα σύννομο να Σας εκφράσω μιαν επαγγελματική υποψία, η οποία δεν επιτρέπει κανένα περιθώριο αμέλειας. Ανατρέχω λοιπόν στο ημερολόγιό μου και στο ημερολόγιο των ακροάσεων, συζητήσεων και επαφών της Αυτού Υψηλότητας με επισκέπτες που φτάνουν στην πόλη και ανήκουν στους τομείς της Τέχνης, της Μουσικής ιδιαιτέρως, για την οποία η Αυτού Υψηλότητα εκδήλωνε παντοιοτρόπως την αγάπη του, το πάθος του, θα έλεγα. Σημειώστε, παρακαλώ, ότι συχνή ήταν η εξομολόγησή του στα μέλη της προσωπικής ακολουθίας του, στην οποία είχα την τιμή να ανήκω, ότι σκόπευε να συνθέσει μία τουλάχιστον σονάτα για βιολί και έγχορδα.
Στο ημερολόγιό μου λοιπόν, με ημερομηνία Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου 1777, υπάρχει η εξής επισήμανση: «Περί την τετάρτη απογευματινή ώρα, αφίχθησαν στην πόλη ο μουσικός και συνθέτης Βόλφγκανγκ Μότσαρτ, συνοδευόμενος από την μητέρα του Μαρία Άννα. Αυτά τα άτομα οδηγήθηκαν αμέσως, όπως προβλέπει ο νόμος, στο Τελωνείο, υπό γρεναδιέρου φέροντος τυφέκιον μετά ξιφολόγχης, προς επίδειξη και έλεγχο των ταξιδιωτικών εγγράφων τους και έλαβαν άδεια παραμονής ενός μηνός. Κατέλυσαν στο πανδοχείο Zum schwarzen Adler, επί της Kaufinger Straße αριθμός 19, ιδιοκτησίας του κυρίου Franz Joseph Albert, ο οποίος υποδέχτηκε ενθουσιωδώς, ως όφειλε, μητέρα και γιο, πράγμα που ομολόγησε ερωτώμενος σχετικώς».
Εν περιλήψει, δύο μέρες αργότερα, δηλαδή την Τρίτη 26 Σεπτεμβρίου, ο νεαρός συνθέτης, αγνοώ μέσω ποιών διαύλων, έγινε δεκτός από τον Κόμητα Joseph Anton von Seeau, επίτροπο των θεατρικών και μουσικών κτιρίων και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων στην πόλη, μυστικοσύμβουλο της Αυτού Υψηλότητας σε αυτόν τον τόσο ευαίσθητο τομέα. Σύμφωνα με τις πληροφορίες μου, τις οποίες κατέγραψα, όπως μου παραδόθηκαν από την Υπηρεσία, στο ημερολόγιό μου, ο νεαρός εξήγησε πως ο λόγος της παρουσίας του στην πόλη ήταν να συναντήσει την Αυθεντία του και να του ζητήσει μια θέση στα μουσικά σύνολα της Πριγκηπικής Αυλής. Ο Κύριος Κόμης συνέστησε στον νεαρό να υποβάλει γραπτώς το αίτημά του στην Αυτού Υψηλότητα. Εκείνος απάντησε ότι δεν υπήρχε κάποιος αξιόλογος συνθέτης στην πόλη και είναι άξιο απορίας ότι ο Κύριος Κόμης σχολίασε «έχετε δίκιο, αγαπητέ». Η άποψή μου είναι πως ο νεαρός δεν θέλησε να υποβάλει γραπτώς το αίτημά του, επειδή είναι ανορθόγραφος, κακογράφος και τα γραπτά του είναι ασύντακτα, όπως έχω διαπιστώσει ιδίοις όμμασι.
Πιστεύω ολόψυχα πως σχόλια εν τη ρύμη του λόγου, όπως εκείνο του Κυρίου Κόμη, ενισχύουν την αναίδεια κάθε αιτούντος, η οποία, στην περίπτωση που μας απασχολεί, πρόσφερε έναυσμα στον νεαρό να έρθει σε επαφή με σημαίνοντα πρόσωπα, εκμεταλλευόμενος τις μουσικές δεξιότητές του, και εντέλει να γίνει δεκτός από την Αυτού Υψηλότητα. Η ακρόαση έλαβε χώρα στις δέκα το πρωί της 30ης Σεπτεμβρίου στο ιδιαίτερο γραφείο της Αυτού Υψηλότητας, από το οποίο περνούσε η Αυθεντία του πριν πάει στο Πριγκηπικό Παρεκκλήσιο για την θεία λειτουργία της ημέρας, η οποία θα ευλογούσε την εβδομαδιαία κυνηγετική εκστρατεία της Αυτού Υψηλότητας και των διακεκριμένων συνοδών του. Στο ημερολόγιό μου, έχω σημειώσει: «Η Αυτού Υψηλότητα, ευρισκόμενη σε απόσταση πέντε βημάτων από τον μουσικό, είπε: “Στην διάθεσή σας, αγαπητέ μου Μότσαρτ”. Ο νεαρός υποκλίθηκε και εκστόμισε τα εξής: “Υψηλότατε, πέφτω στα πόδια σας και σας προσφέρω τις ταπεινές υπηρεσίες μου. Παρακαλώ να λάβετε υπόψη Σας πως έχω γράψει τρεις όπερες, ταξίδεψα τρεις φορές στην Ιταλία, είμαι μέλος της Ακαδημίας της Μπολόνια, έχω συνθέσει...”» Η Αυθεντία του υπήρξε σαφής: «Αγαπητέ μου δεν έχουμε καμία έλλειψη». Η στιχομυθία που ακολούθησε ήταν: «Μπορώ να βεβαιώσω την Υψηλότητά σας ότι θα τιμήσω την μουσική ζωή του Μονάχου». «Μάλιστα, μάλιστα, σας ακούω, αγαπητέ μου. Σας ακούω, αλλά δεν υπάρχει κενή θέση, καμία έλλειψη. Αναζητείστε την τύχη σας αλλού, σύμφωνα με το Ευαγγέλιο».
Παρακαλώ, Εξοχότατε, να σημειώσετε ότι η συνάντηση του μουσικού και της Αυτού Υψηλότητας έγινε στις 30 Σεπτεμβρίου και ότι η Αυθεντία του απεβίωσε στις 30 Δεκεμβρίου. Μήπως υπάρχει κάποια σχέση και δεν πρόκειται περί σύμπτωσης; Η απάντησή μου είναι σαφής: εκείνη η συνάντηση έβλαψε μέχρι θανάτου την Αυτού Υψηλότητα. Ιδού η απόδειξη: αυτός ο Μότσαρτ είναι ένα κοντό ανθρωπάκι, οκτώ σπιθαμές ψηλό, δηλαδή ένα μέτρο και εξήντα πέντε εκατοστά. Κάνει διαρκώς μορφασμούς, το σώμα του τινάζεται άθελά του, οι κινήσεις των χεριών του είναι σπασμωδικές, η φωνή του έχει ξεσπάσματα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πάσχει από το σύνδρομο Tourette. Βασικό στοιχείο αυτής της ανίατης αρρώστιας είναι η βωμολοχία. Έχω στην διάθεσή Σας επιστολές του ταλαίπωρου αυτού ατόμου, επιστολές προς τον πατέρα του και την αδελφή του στο Σάλτσμπουργκ, αντίγραφα των οποίων έχουν συγκεντρώσει οι υπό την διεύθυνσή μου Κρατικές Υπηρεσίες, επιστολές οι οποίες γέμουν τέτοιων εκφράσεων, που δεν επιθυμώ να αφήσω στο σκότος και ζητώ την επιείκειά Σας που θα αναφέρω ένα παράδειγμα, το λιγότερο ενοχλητικό, εκφρασμένο ποιητικώς ως εξής:
Κράτα καλά το σώμα και μυαλό
σκύβε να φιλήσεις τον δικό σου πισινό.
Καληνύχτα σου λοιπόν,
άσε στο κρεβάτι σου πολύ σκατό,
χέζε όσο είναι δυνατόν.
Εξοχότατε,
Πριν κοπιάσετε με ρωτήσετε μήπως η βεβαιότητα την οποία εξέφρασα για την θλιβερή συνέπεια εκείνης της συνάντησης, δεν αποτελεί ιατρική γνωμάτευση αλλά συμμόρφωση προς λαϊκές δοξασίες μαγείας, μαγγανείας, τσαρλατανισμού, πίστης στο μάτιασμα, παρακαλώ την Εξοχότητά Σας να μου επιτρέψει να αναφερθώ στα συμπεράσματα των Φυσιογνωμιστών, τα οποία έχουν τύχει της αποδοχής της Επιστήμης. Ιδού η προσωπογραφία του εν λόγω μουσικού, την οποία ολοκλήρωσαν εγκαίρως και επιτυχώς οι καλλιτέχνες των υπό την διεύθυνσή μου Κρατικών Υπηρεσιών.
Τα δεδομένα της Επιστήμης είναι ακαταμάχτητα: μακρόστενη κεφαλή, έντονα ζυγωματικά, φρύδια έντονης καμπυλότητας, μικροί οφθαλμοί, προτεταμένη μύτη, προτεταμένα χείλη, έντονο πηγούνι, αυτιά τραβηγμένα προς τα πίσω, κοντός λαιμός, το σύνολο εκπέμπει δυσανεξία του συνανθρώπου, αντίθεση στην εκ του Θεού πριγκηπική εξουσία, μετάδοση αρνητικών ρευμάτων ενέργειας. Υπολογίζω πως αν η απόσταση αυτού του μουσικού από την Αυθεντία του ήταν, κατά την συνάντηση της 30ης Σεπτεμβρίου, μικρότερη των πέντε βημάτων, το μοιραίο θα είχε επέλθει πολύ νωρίτερα.
Εξοχότατε,
Κλίνω το γόνυ ενώπιόν Σας, ευπειθέστατος θεράπων της Εξοχότητάς Σας και βεβαιώ, εν γνώσει του εξομολόγου μου και θέτων την χείρα μου επί του ιερού Ευαγγελίου, ότι πάντα όσα περιλαμβάνει η παρούσα επιστολή είναι αληθή και σύμφωνα με τα ενδιαφέροντά Σας, τα οποία ελπίζω ότι έχω κατανοήσει πλήρως. Εναπόκειται να λάβει η Εξοχότητά Σας τις δέουσες αποφάσεις, οι οποίες δεν μπορεί να μην είναι δίκαιες, εν αναμονή της άφιξης του μουσικού Μότσαρτ στην ευνομούμενη επικράτειά Σας.
Υ. Γ. Η παρούσα είναι, ως οφείλω, ανυπόγραφη. Ο φέρων κομίζει και το σχετικόν εξοδολόγιο.
