Μεσογειακές γέφυρες: Οι Νότιοι

Στη διάρκεια του Φεστιβάλ Ποίησης της Lodève (2010) είχα την ευκαιρία να συναντηθώ με τον Yves Broussard, Λογοτεχνικό Διευθυντή του περιοδικού L’ autre Sud, που διαδέχθηκε το περιοδικό Les cahiers du Sud (1998).
Τα δυο περιοδικά (το δεύτερο σ΄όλη τη διάρκεια του 20^ού αιώνα) στόχευαν να κινητοποιήσουν τους ποιητές του Νότου της Γαλλίας, με αφετηρία την πόλη των Φωκαέων, τη Μασσαλία. Βέβαια δεν αποκλείουν ποιητές από άλλες περιοχές της Γαλλίας, ωστόσο προσπαθούν να «αντιπαρατεθούν» με το Παρίσι. Είναι γνωστό ότι το γαλλικό κράτος και η γαλλική ζωή (λογοτεχνική, πολιτική, καλλιτεχνική …) είναι υπερβολικά εστιασμένη στην πρωτεύουσα. Η ιστορία είναι παλιά και πολύ σύνθετη. Δύσκολο να τη συνοψίσουμε !
Όπως μου εξήγησε ο Y. Broussard, ύστερα από μια στρογγυλή τράπεζα για το μέλλον της ποίησης σε σχέση με τις τέχνες και τις νέες τεχνολογίες, το περιοδικό L΄ autre Sud είναι αφιερωμένο στην ποίηση, στηρίζεται σ’ ένα δίκτυο ποιητών που είναι οργανωμένοι σε ομάδες, σε πολλές πόλεις της Νότιας Γαλλίας και προσπαθούν να λειτουργούν ως ένα σύνολο οργανωμένο ή τουλάχιστον συντονισμένο, σχεδόν σαν πολιτική οργάνωση.
Το περιοδικό είχε ήδη παρουσιάσει έργα του Ελύτη, Σεφέρη και Ρίτσου. Είναι καιρός λοιπόν να δειχτεί η πρόσφατη ποιητική συγκομιδή. Σαν μικρή ανταπόδοση, δημοσιεύονται εδώ τα ποιήματα μελών του δικτύου : Yves Broussard, Marie- Claire Bancquart, Bernard Mazo και  Jean-Max Tixier, ελπίζοντας ότι ένας πρώτος διάλογος θα μπορούσε ν’ αρχίσει ανάμεσα στους ποιητές των δύο ιστορικών σημείων-περιοχών της λίμνης της Μεσογείου.

Ευχαριστίες εκφράζονται στους Ιωσήφ Βεντούρα και Michèle Valley για τις κριτικές τους παρατηρήσεις σχετικά με τις μεταφράσεις.

Ο Yves Broussard, γεννημένος στη Μασσαλία το 1937, δημοσίευσε 20 περίπου βιβλία και συνεργάστηκε με πολλές διεθνείς επιθεωρήσεις ποίησης και τέχνης. Έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία Αρτώ, Απολλιναίρ, Mondor, Vildrac (Société des Gens de Lettres). Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες (π.χ. ρωσικά, κινεζικά, ρουμανικά). Αφού είχε διευθύνει το περιοδικό Les cahiers du Sud από το 1976 μέχρι 1997, συνεχίζει με τη διεύθυνση του περιοδικού L’ autre Sud, που το διαδέχθηκε. Tο 1998, η πόλη της Μασσαλίας του αφιέρωσε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση με τίτλο: «Κατοικώντας τη γη, Yves Broussard, ποιητής».

Η Marie-Claire Bancquart είναι ομότιμη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, έχει εκδώσει πολλές ποιητικές συλλογές, δοκίμια και άρθρα. Βραβεύτηκε με το Μεγάλο Βραβείο Κριτικής της Γαλλικής Ακαδημίας και της Εταιρείας «Société de Gens de Lettres». Η ποίηση της τιμήθηκε με το Βραβείο Max Jacob, Supervielle, το Μεγάλο Βραβείο της πόλης της Λυών και το Μεγάλο Βραβείο του Φθινοπώρου της « Société des Gens de Lettres».

Κλίση κοινή και μυστηριώδης

Ο εξόριστος στο γυρισμό του δεν έχει σύνθημα και παρασύνθημα ούτε τοίχο αντιστήριξης

έζησε για πολλά χρόνια εκτός των συνόρων

εξετάζει αγάλματα
προσπαθώντας να ξυπνήσει ονόματα

η ιστορία
κατασχίστηκε

τα χαρτονομίσματα
τυπωμένα με άγνωστες λέξεις

η γλώσσα ηχεί κάπως διαφορετικά

μόνο όταν θυμάται την αργκό και τις προφορές
του παλιού καιρού, μια τοπογραφία φωνηέντων
και συμφώνων, πράγματα που έπρεπε να
προμηθευτεί στο παντοπωλείο, μια καραμέλα
με μπλε κύματα, νόστιμα γλυκερή …κι έτσι
σχεδόν επαναπατρισμένος.

*

Πίσω από τα αγάλματα βασιλεύει σιωπή μεγάλη
δεν μπορείς να την ακούσεις
περνάει από μπροστά τους, εκτός εάν κάνεις το γύρο.
Μην περπατάς στο λιθόστρωτο κατώφλι
κάποιος πέθανε μες στο σπίτι
με θάνατο βίαιο.

Πρόσεχε τις κοιλότητες μές αυτό τον τοίχο
σκαμμένο με σημεία
εδώ και αιώνες
από τους αιρετικούς.

Με το να είναι μακριά από μας στην κλίμακα των όντων
η πέτρα πρόλαβε
τη δυσκολία μας να ζήσουμε.

Το μεσημέρι
κάτω από ο αυτοκίνητό μας
η σκιά
πολύ σκοτεινή
αποκρύβει ίσως
μια πόρτα προς τη Σίβυλλα, στο κέντρο της γης

αν κατεβαίναμε, ο φόβος δεν θα υπήρχε πια
η καμπύλη θα ‘ταν μαλακή σαν μαλλί
να μην φύγουμε αμέσως

ας περιμένουμε την αποδυνάμωση του ήλιου
η σκιά χλωμή πια
δεν θα μουρμουρίζει τα αρχαία όνειρα.

*

Αλλά οι μυλόπετρες του σανού στρίβουν κάτω από τη δόξα του ήλιου, όλα κραυγάζουν τη χαρά του ουρανού μέσα σε μια εκκωφαντική ακινησία,

η γλώσσα παύει να αλυχτά το μίσος, κρατιέται εκεί
μεταξύ των ξεθυμασμένων σκιών

ένας άντρας, μια γυναίκα κοιμούνται μαζί, στο άνοιγμα
της απαλότητας του δέρματός τους

γιατί όχι αυτό το λεπτό, γιατί όχι η ειρήνη, γιατί όχι εμείς ;

Υπάρχει
αγάπη μυστική μέσα στην αγάπη
κάτι πιο τρυφερό, εξημερωμένο
που ξεπερνάει τα λόγια.

Το χέρι ακουμπάει την γλυκύτητα της ζωής
που φτάνει μέχρι την σκιά.

*

Χουφτιάζω το λεπτό
το σφίγγω
αναδύεται ένα φρούτο ώριμο
που για πολύ καιρό έψαχνα στα τυφλά, μεταξύ των
μαθημάτων του σκότους.

Προειδοποίηση προς όλους :
μόλις αναπνεύσατε, όπως
το έντομο μες στο σπήλαιο
όπως με τον τρόπο του ο πλάτανος
σε κλίση κοινή και μυστηριώδη.

Ο Bernard Mazo γεννήθηκε το 1939 στο Παρίσι και πέθανε το 2012 στη νότιο Γαλλία. Ποιητής και δοκιμιογράφος, υπήρξε συνδιευθυντής του μηνιαίου ποιητικού περιοδικού Σήμερα, το Ποίημα, διατέλεσε μέλος της ακαδημίας Μαλλαρμέ, του ΡΕΝ CLUB, και γενικός γραμματέας του Βραβείου Απολλιναίρ. Εξέδωσε δέκα βιβλία ποίησης.

O Jean-Max Tixier (Μασσαλία 1935-2009) ήταν διδάκτωρ φιλολογίας, ποιητής και πεζογράφος. Μέλος της συντακτικής επιτροπής των περιοδικών Autre Sud, Encres Vives, Poesie 1. Υπήρξε μέλος της Επιτροπής του Μεγάλου Βραβείου της Λογοτεχνικής Κριτικής. Δημοσίευσε είκοσι συλλογές ποιημάτων, παραμύθια, αφηγήματα και οκτώ μυθιστορήματα. Το τελευταίο ποιητικό του βιβλίο είναι το Les Silences du passeur, ενώ το τελευταίο του μυθιστόρημα L’ Aine des Gallian. To 1994, του απονεμήθηκε το Μεγάλο Λογοτεχνικό Βραβείο της Προβηγκίας για το για το σύνολο του έργου του.

Παράσταση για έναν νεκρό λόγο

Τα καμώματα
θα πάρουν τη θέση της λογικής
Alain Bosquet

1

Με ποια λέξη αρχίζει κάθε πράγμα
Κι εσύ ο ίδιος
Ντυμένος με τα ξεκινήματα
Χωρίς δέντρα, χωρίς το ανάγλυφο του εδάφους
Χωρίς ποτάμια και θάλασσες
Θα σχεδίαζες τον εαυτό σου μες στην ασάφεια της απουσίας
Θα κλεινόσουν μες το χώρο του άφατου
Μες στον μάταιο σου πόθο του λόγου.

2

Η μέρα δεν σταματάει όλο και μεγαλώνει μέσα στο λάρυγγά σου
Απλώνει τα δικά της χέρια του φωτός και του ανέμου,
Σε οδηγεί στο κατώφλι του θορυβώδους σπιτιού
Βάζεις αυτί, ακούς
Δεν είναι πια η εμβέλεια της σιωπής που σε σαγηνεύει
Υπάρχει μέσα στην πέτρα ο ψίθυρος ενός τραγουδιού
που δεν αφήνει πια.

3

Η αυγή φορτώνει τη γλώσσα σου με αλάτι
Το ανακατώνεις για πολύ μες το στόμα σου
Χωρίς να του στερείς τη νοστιμάδα
Το ίδιο πράγμα γίνεται μέσα στο κεφάλι σου
Κάποια αόρατη ουσία
Η ιδέα μιας ανύπαρκτης ύλης
Σε διασχίζει χωρίς ν’ αφήνει ίχνη
Α! πόθος για πάντα ανοικτός
Από αυτό που υπήρξε.

4

Μια κοσμική προσευχή που ανεβαίνει στα χείλη
Τα κάρβουνα μιας πιπεριάς ποτισμένης με αίμα
Το βάσανο ενός αφρού που υψώνεται
Μια καθαρή ανάμνηση που συμπυκνώνεται
Διαγράφεται σε φράσεις στο τοίχωμα του ποτηριού
Προσαρμοσμένο στο όριο της αναπνοής σου
Εκεί που διαχωρίζεσαι από εσένα.

5

Πρώτη, πρώτη σου αίσθηση
Πρώτη μέθη
Καθώς βγαίνοντας από εσένα
Όταν ο θόρυβος από το βήμα σου αντηχεί
Στο βάθος του πηγαδιού
Τίποτα πια να λεχθεί
Παρά αυτός ο πόθος του λέγειν
Που απομακρύνεται μαζί μ΄ εσένα

6

Ανησυχούμε με τα θλιβερά νέα
Να βλέπουμε τη νύχτα να χάνει τη μάχη
Μέχρι το πρωί
Η αυγή τη βρίσκει τρεμάμενη
Μεταξύ τόσων πεσμένων φτερών
Στα πόδια του χρόνου

7

Δεν είναι από σκότος
Και οι οπλές του άσπρου αλόγου
Δεν ποδοπατούν μέχρι τη στιγμή
Που το φουστάνι του ξαναγίνεται κόκκινο
Ανταλλάσσοντας το φλογερό ρόδο της καρδιάς
Για τη σωτηρία της νύχτας.