Η σάρωση της πραγματικότητας

Φωτ. Αρχείο «New York Times»
Φωτ. Αρχείο «New York Times»

Ron Padgett, «Πέρασα ωραία μαζί σου πάλι», Μετάφραση-Εισαγωγή Βασίλης Παπαγεωργίου, εκδ. Σαιξπηρικόν 2020


Η καθημερινότητα των μικρών, απλών, κοινών, ορατών και γι’ αυτό ουσιαστικά αόρατων πραγμάτων, ο κόσμος «του να μη φαίνονται κι όμως να είναι» μοιάζει να είναι ένας κόσμος νεκρός, όμως στα ποιήματα του Ron Padgett δεν είναι. Ο φαινομενικά νεκρός κόσμος παίρνει ζωή και γίνεται ένα είδος καταφυγής τόσο για τον απελπισμένο κυνικό, όσο και για τον απελπισμένο ρομαντικό, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι –ναι- η ποίηση γίνεται τόσο πολιτική όσο και επαναστατική πράξη, όταν ένας καλός ποιητής καταπιάνεται μαζί της και μας οδηγεί στην καλύτερη κατανόηση του κόσμου, των ορίων της αντίληψης για τον κόσμο και στη ρυθμική συνέπεια του χρόνου.

Ο ποιητής μεγεθύνει σε ολιγόστιχα μεστά και δραστικά ποιήματα το καθημερινό υλικό της ζωής, εστιάζοντας με άλλα μάτια, επανεξετάζοντας στοιχεία τόσο καθημερινά, τόσο ευτελή, τόσο εξωφρενικά απλά —θεωρητικώς μη ποιητικά—, θέτοντας με τη δική του προσωπική φωνή με ιδιαίτερο τρόπο το θέμα της κίνησης και ακινησίας των πραγμάτων, τόσο των υλικών, όσο και των άυλων.

Ο ποιητής ως γνήσιος εκπρόσωπος της άτυπης Σχολής της Νέας Υόρκης ξέρει να διαχειρίζεται φειδωλά το υλικό του, χωρίς περιττά φτιασιδωμένα επιχρυσωμένα πλαίσια και φιοριτούρες, κάνοντας ηχηρή την ανάγκη για μια πραγματική απελευθέρωση του δημιουργού από το ογκώδες, το πομπώδες και συχνά καταπιεστικό υλικό του, ασκώντας την πένα του στη θαυμαστή λειτουργία της αφαίρεσης η οποία φέρει μια σημαντική αποστολή: Να τον βοηθήσει να ξεφορτωθεί όσο περισσότερη πραγματικότητα μπορεί, «αρχίζοντας ν’ αφαιρεί όσο πλούτο θέλει ν’ αφαιρέσει», κυρίως μια πραγματικότητα που στέκεται απέναντί του προτάσσοντας μια σκούπα και την εντολή «Μη στέκεσαι άπραγος, εμπρός έλα να με καθαρίσεις» προκαλώντας τον σε μια μονομαχία με «ξίφη» τη σκούπα και την πένα.

Η πραγματικότητα είναι σαν τον κατά τον Βαλερύ, λύκο που φτιάχνεται από αφομοιωμένα πρόβατα. Ένα παλίμψηστο από κουφάρια από ματαιωμένα όνειρα, αυταπάτες, δόντια, νύχια και οστά. Η καταναγκαστική μονοτονία και η επανάληψη καθημερινών ευθυνών και καθηκόντων, η δυσλειτουργική έως φοβική σχέση με τον χρόνο, αλλά κυρίως η επίγνωση της προσωρινότητας και της ασημαντότητας είναι ένας κοινός ανθρώπινος τόπος και πόνος, που τρελαίνει. Είναι η τρέλα ενός πόνου, ή ο πόνος μιας τρέλας που στοιχειώνει τους ανθρώπους και απασχολεί την πλειοψηφία των ποιητών, όπου ο καθένας σπεύδει να διαχειριστεί το υλικό του με διαφορετικό προσωπικό τρόπο. Στην περίπτωσή του ο Ron Padgett το κάνει με λεπτό χιούμορ και μονίμως αυτοσαρκαζόμενος, όπως για παράδειγμα στο ποίημα «Πάπιες»: Μου προκαλεί λύπη να σκέφτομαι/ ότι είμαι ασήμαντος – πού πήγαν/ όλες οι πάπιες; Έφυγαν/ προς τ’ αριστερά, νομίζω,/ μετά νότια σίγουρα./ Αρχίζω να γίνομαι νευρικός/ για το αν τις ακολουθήσω./Θα έπρεπε να τις αφήσω ήσυχες./ Θα έπρεπε ν’ αφήσω τον εαυτό μου ήσυχο.

Ο 79χρονος σήμερα Ron Padgett, πρωτοτυπεί στη διαχείριση αυτή, μη ξορκίζοντας το στοιχειωμένο υλικό που είθισται να αποβάλλεται για να μπει συνήθως στη θέση του υλικό ονειρικό και φανταστικό. Ο ποιητής αυτός επιλέγει να μην κρύψει το απλοϊκό υλικό του πίσω από το ποιητικό κάδρο, αλλά να το φωτίσει βάζοντάς το να πρωταγωνιστήσει με παιγνιώδη και διασκεδαστικό τρόπο, «περνώντας ωραία μαζί με την ποίησή του πάλι», δείχνοντας πώς μπορεί κανείς να το κάνει αυτό, μην ψάχνοντας για κάτι νέο και καινούργιο, αλλά βιδώνοντας και ξεβιδώνοντας το παλιό, βιδώνοντας και ξεβιδώνοντας μεταφορικά ακόμα και τον ίδιο τον άνθρωπο και μάλιστα λανθασμένα, αφήνοντας υπαινικτικά έναν ευφυή σαρκασμό να αιωρείται στη λιτή ποιητική ατμόσφαιρα. Παραθέτω το ποίημα με τον τίτλο «Άνθρωποι»: Οι άνθρωποι είναι τόσο/ θεότρελοι/ είναι απίστευτο/ ότι βγάζουμε τη μέρα/ χωρίς κάποιος απ’ αυτούς να διαλύει τα μέρη/ του σώματός του/ και μετά να τα συναρμολογεί/ και πάλι/ σε λάθος σειρά/ μπροστά στα μάτια μας.

Η σύνδεση με τα απλά πράγματα της ζωής έρχεται να συμπληρώσει την έλλειψη ή την αναζήτηση μιας βαθιάς σύνδεσης με τους άλλους. Εδώ αξίζει να εστιάσει κανείς στο «Ερωτικό ποίημα» όπου ξετυλίγεται με θαυμαστό μεταφορικό τρόπο το ερωτικό παιχνίδι με την εστίαση του ποιητικού ματιού σε ένα κουτάκι σπίρτων μάρκας Ohio Blue Trip, στο κεφαλάκι ενός σπίρτου —όπου κατοικεί ο θεός των μικρών πραγμάτων— έτοιμου ν’ αναφλεγεί, ένα ποίημα που φέρει κάτι από τον αέρα του «Paris at night» του περίφημου ποιήματος του Ζακ Πρεβέρ.

Ακόμα αξίζει να σημειωθεί ότι επτά ποιήματα της συλλογής αυτής εμπλούτισαν με την αισθαντική ενάργειά τους την ταινία «Πάτερσον» του σκηνοθέτη Τζιμ Τζάρμους, με τον οποίο έτυχε ο Ron Padgett να σπουδάσει Ποίηση στο Columbia College με καθηγητή τον ποιητή Kenneth Koch, όχι όμως την ίδια εποχή.

Η μετάφραση στο δίγλωσσο, επιμελημένο τομίδιο των εκδόσεων «Σαιξπηρικόν» στην κομψή σειρά «Vox Humana XV» με μια χρήσιμη εισαγωγή από τον μεταφραστή, ευτύχησε στα χέρια του συγγραφέα Βασίλη Παπαγεωργίου, ενός έμπειρου μεταφραστή και καλού γνώστη της αμερικάνικης ποίησης και μάλιστα με προσωπικό ύφος που «συνομιλεί» άριστα με τον ποιητή που επέλεξε να μεταφράσει, ζυγίζοντας με αμέριστη προσοχή τη βαρύτητα του κάθε στίχου, της κάθε λέξης, σεβόμενος την πρωτογενή ποιητική αίσθηση, κατορθώνοντας με τον τρόπο αυτό να τη μεταφέρει στη γλώσσα μας σχεδόν αυτούσια, σε υφή, ένταση, νόημα, ρυθμό και ύφος.

 

αυτόν το μήνα οι εκδότες προτείνουν: