Με βάση το σύνολο των πάσης φύσεως κειμένων που μας άφησε, ο Καβάφης δεν θα πρέπει να είχε ουσιαστική σχέση με τη μουσική – με την έννοια του να διαβάζει μουσική ή να παίζει κάποιο όργανο. Όμως ότι θα τον ενδιέφερε η μουσική, ηχογραφημένη ή ζωντανή και μάλιστα όλα τα είδη της, τόσο ως ακροατής όσο και ως γνώστης, σε γενικές γραμμές φαντάζομαι, της ιστορίας της, αυτό είναι σίγουρο.
Θα πρέπει να ήταν ενημερωμένος για πολλά: Για τον μύθο του Λόεγκριν (βλ. δύο σχετικά ποιήματα στα Ανέκδοτα ποιήματα 1882-1923, επιμ. Γ.Π. Σαββίδη, Ίκαρος 1982, 103 κ.ε.), για το βίο του Βάγκνερ (βλ. Μιχαήλα Καραμπίνη-Ιατρού, Η βιβλιοθήκη Κ.Π. Καβάφη, Ερμής 2003, 14 αρ. 42 – την ευχαριστώ θερμά), για να είναι σε θέση να κάνει αρνητική κριτική της παράστασης των Μποέμ του Πουτσίνι που είδε σε θέατρο της οδού Σταδίου στη διάρκεια της πρώτης επίσκεψής του στην Αθήνα το 1901 (Καβάφη, Πεζά, Γ.Α. Παπουτσάκης, Νέα Βιβλιοθήκη Φέξη 1963, σ. 281).
Τον συγκινεί βαθύτατα το θλιμμένο τραγούδι από μία λέμβο «απλών χωριανών», στα Θεραπιά του Βοσπόρου, για την ματαιότητα των ανθρωπίνων στο πεζό «Μία νυξ εις το Καλιντέρι» (Πεζά, σ. 189): «Είναι η φυσική μουσική. Είναι η αληθής μουσική, νομίζω, της ψυχής, όπως η άσπλαχνος βοή του κλειδοκυμβάλου του σαλονιού είναι η μουσική της διαταράξεως των νεύρων». Παραθέτει μάλιστα και τα λόγια από αυτό το τραγούδι.
Όμως ο Καβάφης θα πρέπει να δέχτηκε την επίδραση των στίχων αλλά και της ατμόσφαιρας του ελαφρού ελληνικού τραγουδιού του μεσοπολέμου. Όχι άμεση, αλλά του απόηχού του. Είναι σίγουρο ότι σύχναζε για καφέ σε ξενοδοχεία της Αλεξάνδρειας και όχι μόνο, δηλαδή σε χώρους ψυχαγωγίας και κοινωνικής συναναστροφής όπου θα παιζόταν και δίσκοι από ελαφρά ελληνικά τραγούδια. Δεν θα επιχειρήσω να αναφερθώ σε συγκεκριμένα παραδείγματα, μόνο ένα δύο: « Ωραία λουλούδια και άσπρα…». ή «Δεν τα ηύρα πια ξανά …» Θα μπορούσε κανείς να ανατρέξει στην ανθολογία του Κώστα Μυλωνά, Ιστορία του ελληνικού τραγουδιού (1824-1960), Α΄ τόμος, Κέδρος 1984. Αλλά και στα δεκάδες CD σειράς που είχε προσφέρει αθηναϊκή εφημερίδα πριν από μερικά χρόνια. Η όποια σχέση/επίδραση, αναφέρεται στον λυρισμό ερωτικών του ποιημάτων, όσων απηχούν αυτόν τον χωρίς γιατρειά ερωτικό σπαραγμό ελαφρών τραγουδιών του μεσοπολέμου. Είναι δουλειά της θεωρίας της λογοτεχνίας να μας δείξει με ποιους μηχανισμούς και διαδικασίες γίνεται η μεταμόρφωση. Αν βέβαια ποτέ θα ήταν δυνατό.
Αυγ./Σεπτ. 2018
