Έκρυθμος χρόνος

Ο χρόνος πέραν των άλλων ιδιοτήτων του είναι και ρυθμός μοιράζεται σε ίσα μέρη και υποδιαιρείται σε μικρότερα όμοια. Αλλαγή ρυθμού σημαίνει αλλαγή χρόνου και αντιστρόφως.
Στις έκρυθμες καταστάσεις ο χρόνος σταματά να κυλά με τον συνήθη ρυθμό και αποκτά μία δική του ιδιόρρυθμη ροή. Υπερισχύουν τα τοπολογικά χαρακτηριστικά, οι λεπτομέρειες όπου δίνουν μιαν άλλη εικόνα της στασιμότητας. Τα καθοριστικά γεγονότα τα οποία συμβαίνουν μπορούν να κατανοηθούν μόνο με την αναγωγή τους στο μέλλον, το οποίο προοικονομούν.
Λόγω εκτροπής από την κανονικότητα λειτουργούν ως επιβραδυνόμενη αντίδραση όπου το τελικό αποτέλεσμα καθυστερεί, αλλά η συντελούμενη διαδικασία είναι καθοριστική της έκβασης. Πέραν της Ιστορίας, το συναντάμε σε όλα τα κλασσικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας καθώς και στα παραμύθια. Σε όλα αυτά κάποια στιγμή ο χρόνος σταματά και υπερισχύουν τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά της αφήγησης. Για παράδειγμα στο παραμύθι της  «Ωραίας κοιμωμένης» ο χρόνος σταματά την μοιραία στιγμή. Για όλους τους εκτός, ο χρόνος κυλά και παρέρχεται αρκετός ώστε όλα να ξεχαστούν, έως την κρίσιμη στιγμή κατά την οποία θα λυθούν τα μάγια και μαζί θα συμβεί η επανεκκίνηση του χρόνου, όχι όμως από αυτή την χρονική στιγμή όπου το γεγονός συμβαίνει, αλλά ως συνέχεια αυτής κατά την οποία η ωραία Βασιλοπούλα έπεσε σε βαθύ ύπνο. Από το ξύπνημά της και εντεύθεν όπου θα συνεχίσει τη ζωή της το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα του ύπνου, για αυτήν δεν προσμετράται.
Τα παραμύθια αρχίζουν και διαδραματίζονται εκτός του καθορισμένου χρόνου. Αναγκαία συνθήκη ο χρόνος να μετατραπεί σε καιρό. «Μια φορά και έναν καιρό» και αρχινά το παραμύθι.
Ένα άλλο στοιχείο είναι η σύνδεση των μάγων ιερέων κλπ. με τον κύκλο του χρόνου. Με τον ήλιο, αλλά κυρίως με την σελήνη. Ως εκπρόσωποι μιας πρωταρχικής δύναμης, η γέννηση, ήλιος-ανατολή, και ο θάνατος, σελήνη-δύση-νύχτα, όπως και η αναγέννηση της κάθε ημέρας ανατροφοδοτούν τις δυνάμεις τους παρεκβαίνοντας κάθε κανονικότητας.
Στην Μήδεια σταματά ο χρόνος, στα σημεία όπου προεξάρχει με τις διάφορες μορφές του ο τόπος. Άλλοτε είναι ό έρωτας, οι βαρβαρικές συνήθειές της, η θρησκεία, οι θυσίες, οι προσευχές της και κυρίως η κατοχή των μυστικών μιας τέχνης που φαντάζει και είναι φοβερή. Με την φυγή της από την Κολχίδα τόπος γίνεται ο εαυτός της, ότι περισώζει το κουβαλά μαζί της και εφεξής την χαρακτηρίζει. Αυτό το χρονικό σταμάτημα τη βοηθά να διατρέξει και να υπερβεί γεφυρώνοντας σχεδόν ακαριαία το διάστημα δύο διαφορετικών πολιτισμών.
Αλλά και στα οράματα σταματά ο χρόνος και εμφανίζονται εις επίρρωσιν της αληθοφάνειας τα άλλα τους χαρακτηριστικά. Αποκαλύπτονται τα σημεία και η ροή του χρόνου σταματά, στο τέλος όμως ανατάσσονται πάλι τα στοιχεία του γραμμικά, επανασυνδέοντας γεγονότα και χρόνο. 
Ας σκεφτούμε ακόμη τις στιγμές όπου ο χρόνος σταματά στα ομηρικά έπη και ιδίως στην Οδύσσεια, είτε με την θέληση των θεών, είτε για την αναγκαιότητα της αφήγησης και υπό την πίεση των γεγονότων. Όμως η ιστορία με το τελικό της αποτέλεσμα προϋπάρχει και εντός της ίδιας της ιστορίας. Όταν οι αοιδοί τραγουδούν τα κατορθώματα ή τις περιπέτειες του Οδυσσέα που οι ακροατές δεν γνωρίζουν, κατέχοντες και εκμεταλλευόμενοι τα μυστικά της τέχνης τους επινοούν από τα ελάχιστα τα επόμενα και αποκαθιστούν την ροή των γεγονότων κατά την προσωπική τους εκδοχή ώστε ο χρόνος για τον ακροατή να κυλά γραμμικά. Όλα τα πρόσωπα του έπους μιλούν μια "μελλοντική" γλώσσα, αυτήν που θα διαιωνίζει τα παθήματα αλλά και τα κατορθώματά των. Ενσυνειδήτως την εμπλουτίζουν με όλα τα στοιχεία της διαιώνησής της.

Για να χωρέσει η ζωή μιαν αφήγηση πρέπει να έχει όλα τα χαρακτηριστικά που κεντρίζουν, να την διανθίζει η επινόηση, να υπάρχει το στοιχείο της έκπληξης και να έχει μήκος. Αυτό το προσφέρουν οι περιγραφές των επί μέρους χαρακτηριστικών στις περιπέτειες του ήρωα. Εκεί ο χρόνος σταματά. Αλλά ανατροφοδοτείται από μία νέα σειρά γεγονότων που μεταπίπτουν σε αφήγηση μέσα στο ίδιο συμβάν, αλλά και στα στόματα των άλλων. 
Στη Νέκυια ο χρόνος υφίσταται στην ολότητά του. Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μαζί, ως μια συμπαγής οντότητα. Αυτό όμως δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί παρά μόνο σε ένα μη τόπο, δηλαδή στον Άδη, εκεί όπου οι ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά του φυσικού χώρου- κόσμου  και των ατόμων ακυρώνονται και ισχύουν αλλότριοι κανόνες αντίληψης και κώδικες επικοινωνίας. Αν δούμε στατικά τον χρόνο ως ακύρωση, θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχει παρελθόν άκυρο μα παγιωμένο, αλλά κυρίως μέλλον αέναον και ατελεύτητον, σταθερό και κοινό που δεν χρήζει μέτρησης αλλά παραμένει ως κατάσταση δίχως ροή και εκπλήξεις, ως μια απεικόνιση μόνο προοικονομώντας το γήινο υπαρκτό μέλλον των ζώντων. Για το παρόν αναγκαία προϋπόθεση είναι η ενεργός παρουσία του ζώντος. Αυτό είναι η κινητήρια δύναμη που μπορεί να βάλει εκ νέου στις τροχιές του τον χρόνο. Η δράση και η προϊούσα φθορά καθορίζει τις καταστάσεις αλλά κυρίως σηματοδοτεί τον χρόνο. Εντός του υπάρχει το ερώτημα και η λύση του. Έτσι λοιπόν ο Οδυσσέας θέλοντας να μάθει καταφεύγει εκεί όπου ερώτημα και γνώση συνυπάρχουν, δηλαδή στη χώρα του Άδη όπου έχει εμπρός του τον χρόνο στην ολότητά του. Ακολουθεί το τυπικό, μαθαίνει και κατόπιν ξαναγυρνά στην προδιαγεγραμμένη κανονικότητα των περιπετειών του. 
Οι σειρήνες τραγουδούν σε γλώσσα μελλοντική. Τραγουδούν την περιπέτεια της ζωής του καθενός. Η μελωδία τους εμπεριέχει την άγνωστη εκδοχή και τη γνώση της συνέχειας της ζωής αυτού για τον οποίο τραγουδούν. Στο τραγούδι τους πραγματώνονται όλες οι επιθυμίες και οι πόθοι με τρόπο πού λύνει τα μέλη και υποτάσσει το νου, όλα όσα σε καθιστούν ευάλωτο και επιρρεπή. Αυτό μαγεύει και καταστρέφει. Αυτήν τη δύναμή τους εξουδετέρωσε ο Οδυσσέας ακούγοντάς τις αλλά έχοντας προσηλωμένο το νου του μόνο, όπως και σε άλλες στιγμές, στον γυρισμό του στην Ιθάκη. Θέλει να ακούσει την δική τους εκδοχή για τη συνέχεια του βίου του, τις περιπέτειες του τραγουδισμένες από αυτές. Δεμένος στο κατάρτι σταματά για λίγο τον χρόνο μόνο για να ακούσει, σταματά τη ροή τη συγκεκριμένη στιγμή σίγουρος για το αποτέλεσμα της επινόησής του και διατρέχει τον χρόνο της ζωής του που έχει γίνει ιστορία. Ιστορικός χρόνος προβεβλημένος στο παρόν. Γνωρίζει το παρελθόν του και ένα τμήμα του μέλλοντός του, ότι με κάθε τίμημα θα επιστρέψει, μαθαίνει τον χρόνο που θα διατρέξει από εκείνη τη στιγμή μέχρι τον γυρισμό, την υπόλοιπη ροή της ζωής του.
Ο χρόνος μας προσφέρει εμπειρία την οποία καλούμαστε να εξαργυρώσουμε όταν χρειαστεί. Σε αυτές τις στιγμές η μακρά διαδρομή βραχύνεται και πρέπει να αποκτήσει διάρκεια κλάσματος δευτερολέπτου εμπερικλείοντας όλη την εμπειρία σε μια στιγμιαία απόφαση. Λήθη είναι το να καταργείς ένα κομμάτι χρόνου για ίδιους ατομικούς λόγους. Ξεχνάς αυτό που θα μπορούσε από τη φύση του να σου θυμίζει την παρουσία του εντονότερα. Αυτό που έχει σημασία και λόγο να θυμάσαι. Ξεχνάς την αντίστοιχη προβολή του στο μέλλον. Αυτή τη χρονική  παλινδρόμηση η οποία  επιφέρει τη σύγκριση και την διδαχή. Όποτε καταργείται αυτή η αλληλουχία διαταράσσεται η ατομική κανονικότητα ως προς τον χρόνο και χάνεται ο προσανατολισμός ως προς την πραγματικότητα.
Κατά την διάρκεια του ταξιδιού του ο Οδυσσέας ανατρέχει στο παρελθόν του και αναστρέφει τον χρόνο έχοντας το όραμα της Ιθάκης, αναλογιζόμενος το παρελθόν συντομεύει τον νόστο. 
Ακούγοντας ο Οδυσσέας τον Φήμιο να αφηγείται τις περιπέτειές του, αναρωτιόμαστε προς τα πού στρέφει τη σκέψη του, προς το παρελθόν του ή προς το μέλλον; Πώς αναδιατάσσει τον χρόνο ως προς την πραγμάτωση του σκοπού του.  Η εμπειρία προς τα πού τον στρέφει; Να ζήσει αναβιώνοντας το παρελθόν μέσω της αφήγησης, ή να προγραμματίσει το μέλλον του μέσω των εμπειριών του παρελθόντος; Επειδή ο χρόνος που του δόθηκε είναι μακρύς, μαζί του έχει χαριστεί και ο τρόπος, να βιώσει, να σκεφτεί και να προετοιμαστεί. Ο χρόνος τον έχει κάνει σοφότερο και ικανότερο. Μεταμορφώνεται, αλλάζει όνομα αλλά πάντα θυμάται. Οι περιπέτειές του επιμηκύνουν τον χρόνο και καθιστούν  χρόνο και ζωή, αφήγηση σε  τέλεια μίξη. Την κανονικότητα των ημερών διακόπτει το συμβάν. Την αλληλουχία και την συλλογικότητα των μαχών της Ιλιάδας την διαδέχεται η  ατομικότητα των περιπετειών του Οδυσσέα που αποκτά χαρακτήρα και μνημειώνεται ως μοναδική. Ο ίδιος ζώντας την περιπέτειά του ως αντανάκλαση της θέλησης ανωτέρων δυνάμεων, με παρένθετες ευφρόσυνες στιγμές, διανθισμένες με περιστατικά πραγματικής  ζωής, καθίσταται στα μάτια και στη σκέψη μας ανθρώπινος  και πραγματικός μέχρι σημείου ταύτισης μαζί του.
Από τη στιγμή που αρχίζει να τα αφηγείται στην Πηνελόπη, που και αυτή καθ' όλη την διάρκεια του νόστου του Οδυσσέα παραλλήλως υφαίνει και ξηλώνει στον αργαλειό το υφαντό της κερδίζοντας χρόνο, ακυρώνοντάς τον, την περιπέτειά του αποκαθίσταται η τάξη του χρόνου, τοποθετεί στη σωστή χρονική σειρά γεγονότα, τόπους και πρόσωπα, καθιστώντας όλη την μέχρι τότε ζωή του παρελθόν. Από εκείνη τη στιγμή της αφήγησης είναι πλέον ελεύθερος να καθορίσει ο ίδιος το μέλλον του.
Όταν ο χρόνος επιμηκύνεται, ξεμακραίνει, τα γεγονότα οι καταστάσεις της ζωής αποκτούν το αίσθημα του παγιωμένου, του οριστικού, του αταλάντευτου, και παράλληλα κυλά ένας δεύτερος χρόνος ο ονειρικός, αυτός τα εμπλουτίζει διανθίζοντάς τα συνδυαστικά με παράλληλλα στοιχεία. Αυτός έρχεται σε αντίθεση με τον αταλάντευτο πραγματικό. Ποιο όμως είναι δυνατότερο, το  πραγματικό ή το ονειρικό, και ποιο αποδυναμώνει πoιο, και η εξέλιξη στη ζωή μας είναι δεδομένη και εφικτή ως θρίαμβος του αταλάντευτου ή του ονείρου;
Ο χρόνος καθώς μακραίνει σε οδηγεί ή σε απομακρύνει από το προσδοκώμενο. Κάτι είναι προσδοκώμενο διότι προϋπάρχει η σταθερή βάση του αταλάντευτου. Και πέραν των άλλων τι τελικά μας ευφραίνει, το επί μακρόν προσδοκώμενο, ή το αταλάντευτο, που μας υπενθυμίζει το ευάλωτο, το μετέωρο του προσδοκώμενου.
Ο προσδοκώμενος χρόνος δεν έχει παρελθόν. Είναι ο ανοιχτός δρόμος που διαβαίνεις, κίνηση προς τα εμπρός. Αλλά τότε ο προσδοκώμενος χρόνος θα είναι ο δρόμος της νεότητας, ή των γηρατειών. Ένεκα του ότι η προσδοκία είναι έντονη στην αρχή της νιότης σου και καθίσταται ακόμη εντονότερη, όταν συνειδητοποιήσεις, σαν νιώσεις ότι η ζωή σου δόθηκε άπαξ και αρχίσεις να καταγράφεις τα πότε και τα ποτέ συνομιλώντας μαζί τους, δηλαδή όλα αυτά τα σημεία του ατομικού σου έκρυθμου χρόνου. Αλλά εαν προτιμήσεις την ακινησία από την κίνηση της προσδοκίας βουλιάζεις στην αταλάντευτη ζωή σου. Όμως η ζωή προχωρά με απορίες και ανακατατάξεις στο σημείο όπου συμφύρονται οι δύο χρόνοι και εσύ βαδίζεις με τη γνώση σου με τον χρόνο σκιά σου.