Κοίτα, μην παριστάνεις ότι είσαι κάτι. Μην το κάνεις ποτέ, γιατί τη στιγμή που θα το κάνεις θα έχεις κλείσει ως τζαζμαν. Ίσως όχι ως μουσικός, αλλά η τζαζ είναι μόνο αυτό που είσαι.
LOUIS ARMSTRONG
Τα κολάζ του Λούις Άρμστρονγκ
Το 2021 συμπληρώνονται 120 χρόνια από την γέννηση του Louis Armstrong, τον Αύγουστο 1901, και 50 χρόνια από τον θάνατό του, 6 Ιουλίου 1971.
Πριν από μια εικοσαετία και κάτι, όταν άρχιζε ο νέος αιώνας, είχαν δημοσιευτεί ποικίλοι απολογισμοί του αιώνα που μόλις είχε τελειώσει. Κριτικοί, μουσικοί και δημοσιογράφοι, στην ερώτηση «Ποιοι είναι οι δύο πιο σημαντικοί μουσικοί της τζαζ του εικοστού αιώνα», κατέληξαν στο ίδιο συμπέρασμα: ο Louis Armstrong και ο Duke Ellington ήταν αυτοί οι οποίοι επηρέασαν αποφασιστικά τη μουσική του εικοστού αιώνα, εννοώντας φυσικά την τζαζ αλλά και την ποπ. Την ίδια μάλιστα περίοδο, δηλαδή το καλοκαίρι του 2000, στο Παλέρμο της Σικελίας ονόμασαν μια πλατεία της πόλης «Πλατεία Louis Armstrong», προς τιμήν του μεγάλου τρομπετίστα και αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννησή του.
Ο Louis Armstrong, εκτός από τη μουσική, είχε και πολλές άλλες δραστηριότητες: τα βιβλία που έγραψε, οι αυτοβιογραφικές του αφηγήσεις, η συνήθειά του να στέλνει επιστολές γραμμένες στη γραφομηχανή και φυσικά η συμμετοχή του σε κινηματογραφικές ταινίες. Τώρα αποκαλύπτεται και μία άλλη συνήθειά του, η οποία επιβεβαιώνει το καλό του γούστο και την εσωτερική του ανάγκη να βλέπει πιο όμορφα τα πράγματα. Πρόκειται για τα εξώφυλλα που σχεδίαζε για κάθε θήκη των μαγνητοταινιών του αρχείου του: από τις ηχογραφήσεις, τις πρόβες, από ραδιοφωνικές εκπομπές, δικές του διηγήσεις και αναμνήσεις. Εννοείται ότι για το κάθε χαρτονένιο κουτί δημιουργούσε μια διαφορετική σύνθεση υλικών, δηλαδή ένα διαφορετικό κολάζ. Χρησιμοποιούσε φωτογραφίες, αποκόμματα εφημερίδων, δικά του σχέδια, ψαλιδισμένα χαρτιά, αφίσες, τηλεγραφήματα, καρτ ποστάλ, χαρτοταινία με το χαρακτηριστικό εκρού χρώμα, σελοτέιπ και ό,τι άλλο έπεφτε στα χέρια του. Βέβαια, όπως έγραψε ο Vincent Bessières στο γαλλικό περιοδικό Jazzman, τα κολάζ και οι ιδέες του Louis Armstrong δεν έχουν σχέση με τα ανάλογα έργα των σουρεαλιστών. Τα εξώφυλλα-κολάζ του Louis Armstrong ήταν σαν ημερολόγιο με αναφορές στην τρίτη γυναίκα του Lucille, με την οποία έζησε από το 1942 έως το θάνατό του το 1971, αναφορές στους φίλους του, στους μουσικούς, ηθοποιούς του κινηματογράφου, σε συναυλίες, κριτικές αλλά και αρκετά κολάζ με τα καυτά θέματα των φυλετικών διακρίσεων και της αφροαμερικανικής ιστορίας γενικότερα.
Ο Steven Brower, κάνει δύο ωραίες παρατηρήσεις που αξίζει να τις προσέξουμε. Η πρώτη επικεντρώνεται στη σχέση κολάζ και αυτοσχεδιασμού της τζαζ. Ο Louis Armstrong πολλές φορές υποστήριζε ότι η μουσική του είναι rag time και ότι έχει προέλευση το ragging των δούλων στις βαμβακοφυτείες. Και διευκρινίζει ότι οι εργάτες έπαιρναν μια μελωδία γνωστή και αυτοσχεδίαζαν τραγουδώντας πάνω σ’ αυτή δημιουργώντας μ’ αυτό τον τρόπο κάτι καινούργιο και δικό τους. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στα κολάζ που βασίζονται σε προϋπάρχον υλικό. Η δεύτερη παρατήρηση είναι ότι πιθανόν οι ρίζες των κολάζ του Louis Armstrong, όπως και της μουσικής του, να μην βρίσκονται στον κόσμο της τέχνης και των μέσων επικοινωνίας αλλά πολύ βαθύτερα. Στο ότι η ανάγκη για διακόσμηση είναι ένα δυνατό χαρακτηριστικό της έκφρασης των μαύρων της Αφρικής. Και κάτι ακόμη, ότι ο Louis Armstrong παρακολουθούσε από μικρός μαγεμένος τις παρελάσεις στη Νέα Ορλεάνη όπου όλοι φορούσαν χρωματιστά ενδύματα, μάσκες και στολές ενώ οι μουσικοί της μπάντας ακολουθούσαν την πομπή. Την τέχνη του Louis Armstrong μάς την αποκαλύπτει μία θαυμάσια καλλιτεχνική έκδοση 260 σελίδων με τα κολάζ, με την επιμέλεια του Steven Brower: Satchmo – The Wonderful World of Art of Louis Armstrong Abrams, Nέα Yόρκγ 2009.
