Μπήκε στο λεξιλόγιο των ΜΜΕ και των αρθρογράφων κάθε είδους, η λέξη «Κανονικότητα» και είναι να κρυφογελάει κανείς διότι δεν υπάρχει λέξη πιο λοιδωρημένη και συκοφαντημένη απ’ αυτήν, από τα χρόνια του 1960 κι εδώ.
Κανονικότητα, κοινοτοπία, ρουτίνα, «μακροεντολή». Μα και βέβαια!
Σκέψου πώς θα ήταν να μη χτυπά η καρδιά συνεχώς με τον ίδιο ρυθμό;
Να μην ξαναφτιάχνονται καθημερινά εξαρχής τα εκατομμύρια κύτταρα του οργανισμού μας με την ίδια φόρμουλα, αλλά με νεοπλασίες;
Να μην περνά το λεωφορείο στην ώρα του;
Να μην έχει ανεφοδιασμό το σούπερ μάρκετ και τα τρόφιμα στα ίδια ράφια;
Να μην είναι ήσυχα τα θεμέλια του σπιτιού απ' τον σεισμό;
Να μη δουλεύει το διαδίκτυο;
Να μη βγαίνει ο ήλιος από την ίδια θέση και την ίδια ώρα;
Να σε απολύουν απ' τη δουλειά όπου ξεκινάς να πας ή να βρεις την μικροεπιχείρηση σου σφραγισμένη από δικαστικούς κλητήρες;
Σας έπεισα; Κι όμως αυτή η λυτρωτική καθημερινή ευρρυθμία είναι η πιο συκοφαντημένη λέξη στην ιστορία της ανθρωπότητας ! Αντί να τη λατρεύουμε με θυμιατά και γονυκλισίες, προσδοκούμε την ανατροπή της, «το κάτι άλλο», «το εναλλακτικό», «το απίθανο» (προ δεκαετιών αυτό), κοκ., και όχι μόνο στο σινεμά όταν είναι βαρετή η περιπέτεια και χρειάζεται «ανατροπές» (νέα λέξη-συρμός) αλλά και στην καθημερινότητα:
Νέο χτένισμα, νέο ρούχο, νέες παρέες, νέες ιδέες για αποδράσεις ή διαδηλώσεις, νέες φόρμες που θα πουν τα ίδια νοήματα στη νέα τέχνη, νέες ανανεώσεις ή μεταμφιέσεις για τα ίδια πολιτικά κόμματα.
Γιατί τόση κρυφή ελπίδα ανατροπής των κατεστημένων; Και πόσο πραγματική είναι αυτή και όχι εξ αρχής φαντασιακή αφού, στην πράξη, τελειώνει λίγο πριν γίνει μόνιμη ανατροπή;
Να σας πω: επειδή αυτό που έχεις ως δεδομένο αξίζει —κι επιβεβαιώνεται ότι αξίζει— μόνο εάν κινδυνέψει ν’ ανατραπεί, αλλά βέβαια να μείνει στο τέλος όπως είναι.
Σαν εκκρεμές ρολογιού, πάει να φύγει από την τροχιά αλλά... ξαναγυρνά στην αφετηρία του και φτου κι απ' την αρχή, αριστερά-δεξιά! Κρυμμένο εκκρεμές λοιπόν (άρα πάλι: Χρόνος Εύρρυθμος) πίσω από το «νάζι» του: «τράβα με κι ας κλαίω», γλυκειά καθημερινότητα, γλυκειά οικεία ευρρυθμία και συμβατικότητα όλων των συμβάντων με το αναμενόμενο και το εν ιδία ευελπιστούμενο; Ναι.
Πρόκειται για ένα δεύτερο υποβόσκον ρολόι, ψυχολογικής διάστασης, κάτω από το πρώτο, το επιφανειακό, ακόμα πιο συμβατικό. Ένα ρολόι που δίνει ψευδαίσθηση ρομαντική και ελευθεριάζουσα, εκεί που η λατρεμένη ευρρυθμία γνωρίζουμε ότι (μαθηματικά κι αναπόφευκτα) οδηγεί στην κάποτε αναμενόμενη φθορά και αποσύνθεση, κάπου μακριά απο τώρα μεν, αλλά αναπόφευκτα !
Ευτυχία είναι η κανονική και αναμενόμενη σειρά και διαδοχή των πραγμάτων, αυτό και μόνο. Δεν το είπα εγώ, το είπε ο Ησίοδος όταν τον ρώτησαν, και το είπε κατά λέξη: 'Ευτυχία είναι να θάβεις τους γονείς σου και να σε θάβουν τα παιδιά σου'.
Αλλά ας προλάβω να πω κι αυτό που ήθελα όταν ξεκινούσα αυτό που διαβάζετε τώρα: Την τεράστια αξία του τετριμμένου κι εύκολου, αυτού που είναι μπροστά σου, όταν ανήκεις, ως ανθρώπινο, καλά εναρμονισμένο ανταλλακτικό, σ' αυτή την απέραντη μηχανή που λέγεται ανθρωπότητα.
«'Ενα μικρό βήμα για μένα, ένα μεγάλο για την ανθρωπότητα» είπε ο αστροναύτης όταν πρωτοπατούσε το φεγγάρι, εμείς χασκογελούσαμε ακούγοντας την αμερικανιά, αλλά εντέλει, ήταν μεγάλη κουβέντα: Διότι η πατούσα του Άρμστρονγκ είχε πίσω της μια προσπάθεια χιλιάδων ειδικών επιστημόνων, καλά συντονισμένων, εκατομμυρίων φορολογούμενων που τους πλήρωναν μαζί με τις πρόβες, ενός πλανήτη επίσης που με τον ψυχρό πόλεμο έκανε την Αμερική να θέλει να φτάσει πρώτη, και όλα όσα ιστορικά προηγήθηκαν !
Αναλόγως ο Φειδίας, ναι, ο θαυματουργός γλύπτης των ανάγλυφων της Ακρόπολης, «έκανε μεν κάτι του χεριού του», αλλά μέσα σ' αυτό εμπεριείχετο όλη η Αθήνα, με τους προβληματισμούς και τα προηγηθέντα στους μηδικούς πολέμους, με τα λεφτά της Συμπολιτείας και με τον φιγουρατζή Περικλή να τα ξοδεύει. Ο Φειδίας, δεν ήταν απλώς ο καλλιτέχνης, ήταν το ακροδάχτυλο μιας εποχής.
'As far as a click away' είναι ο,τιδήποτε σήμερα, στα ακροδάχτυλα τού καθημερινού ανθρώπου, όχι απλώς ένα τηλέφωνο, μαγνητόφωνο, φωτοτυπικό, φωτογραφική μηχανή, αποθήκη κειμένων και εικόνων και μουσικής κ.λπ. κ.λπ., αλλά και ο κόσμος ολόκληρος που περιμένει να μου στείλει ειδήσεις, μουσική, πίτσα, ταξί, ό,τι θελήσω.
Δεν είναι θαύμα;
Αρκεί να θέλεις τη συνέχεια του μηχανισμού ! Δηλ. να είσαι συμβατικός, δεκτικός στην ομαλή μετάβαση, ανθεκτικός στις μικρομεγαλοαλλαγές, εύπλαστος και ευλύγιστος σαν πρωτόγονος πηλός στα χέρια του πρωτομάστορα.
Κι αυτό που κάνω τώρα —μόλις το διαπιστώνω— είναι παραλλαγή της παιδικής-σχολικής προσευχής μιας εποχής: «Θεέ μου φύλαγε τον Πατέρα μου και τη Μητέρα μου και όλους τους Καλούς Ανθρώπους και τα Καλά Πράγματα...». Κι όμως το αφελές κείμενο μετασχηματίστηκε, έγινε μεταμοντέρνο που δοξάζει τη μηχανή, το 'σάρκινο τσιπάκι' της ανθρωπότητας που επεξεργάζεται προγράμματα ζωής μέσα από πέντε δισεκατομμύρια αναβοσβησίματα κυψελίδων που δηλώνουν οι ατομικές προτιμήσεις.
Α Design for living, είναι μια από τις (160 παρακαλώ!) εξηγήσεις/ορισμούς της λέξης culture. Και το σχέδιο βασίζεται στην ευρρυθμία, αυτό που στους υπολογιστές λένε «μακροεντολές» ήτοι routines...! Το έλεγε με τον πλάγιο, κριτικό, πλην επιβεβαιωτικό, τρόπο του κι ο Χάμιλτον το 1956 όταν αναρωτιόταν «Τι είναι αυτό που κάνει τα σημερινά σπίτια τόσο ελκυστικά κι ενδιαφέροντα;». To stereotype και τα θελκτικά κάλη του! απαντώ πρόθυμα. Το θαυματουργό άγγιγμα της εύρρυθμης καθημερινότητας.
Η κανονικότητα επίσης αποστρέφεται τις αιφνίδιες καταστροφές. Π.χ. τα στατιστικά δεδομένα των σεισμόπληκτων περιοχών υποδεικνύουν τους νέους οικοδομικούς κανονισμούς και όταν συμβεί κάποτε το κακό, σκοτώνονται πάρα πολύ λιγότεροι. Η περιοδικότητα που ανιχνεύουμε στις κρίσεις του χρηματιστηρίου ή στα μπλακ άουτ της ΔΕΗ μας προειδοποιεί για επιπλέον επιφυλακή που συχνά σώζει. Ισχύει αυτό για πάντα;
Όχι, μας λέει ένας σπουδαίος μαθηματικός καθηγητής, ο Ρενέ Τομ, που έγραψε την περίφημη «Θεωρία Καταστροφών». Όσο κι αν μελετάμε τις περιοδικότητες στη φύση και στα ανθρώπινα συστήματα, υπάρχει κάποια απροσδιόριση στιγμή, στο μέλλον, που θα γίνει rupture, θραύση, και θα ξεπηδήσει κάτι απρόβλεπτο, το καινούργιο. Κι αυτο δεν είναι πάντα κακό. Στη Γενετική έτσι γίνονται τερατογενέσεις, αλλά έτσι προκύπτουν και τα νέα είδη που εξελίσσουν το ζωικό και το φυτικό «βασίλειο».
Έψαξα κάποτε κι εγω για δυνατότητες τέτοιων προβλέψεων στην εξέλιξη των τεχνών. Είχα διαβάσει το Modeles Mathematiques de la Morphogenese του Ρ. Τομ και προσπαθούσα να πάρω ιδέες για να δω έτσι τις τέχνες. Απέτυχα, φυσικά. Το βιβλίο αυτό, του σπουδαίου μαθηματικού, μιλούσε για τη Βιολογία.
