Φαντασία, αφαντασία και ο Άγιος των νησιών της προηγούμενης ή της επόμενης μέρας

Φαντασία είναι μια «γνωστική διαδικασία που χρησιμοποιείται στη νοητική λειτουργία και μερικές φορές σε συνδυασμό με ψυχολογικές εικόνες. Θεωρείται ως τέτοια επειδή εμπλέκει σκέψεις επί δυνατοτήτων» ισχυρίζεται η Ρουθ Μπάιρν. Η σημασία των ψυχολογικών εικόνων/απεικονίσεων στη νόηση έγκειται στο ότι η δημιουργία τους γίνεται σε κατάσταση απουσίας εισόδου δεδομένων (inputs) από το περιβάλλον – ερεθίζει τη σκέψη η δυνατότητα να συμβαίνει κάτι, πέρα από τη φαντασία. Αντίθετα, κατά τον Άντριου Λάρνερ, αφαντασία είναι «μια νοητική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από ανικανότητα εκούσιας παραγωγής νοητικών εικόνων». Η πρώτη κατάσταση συμβάλει στην καλλιέργεια της σκέψης και της έρευνας που ενδέχεται να οδηγήσει σε πιθανές δυνατότητες απαντήσεων σε ερωτήματα, ενώ η δεύτερη αποκλείει εξ ορισμού τέτοιες πιθανές δυνατότητες. Oι σκέψεις αυτές μου πέρασαν από το μυαλό όταν έτυχε πάλι στα γεωγραφικά διαβάσματά μου η Διεθνής Ημερολογιακή Γραμμή (IDL) – συμπεριλαμβανομένων των υδρογείων σφαιρών. Η IDL είναι η νοητή πολλαπλώς τεθλασμένη συμβατική γραμμή στον Ειρηνικό Ωκεανό, γύρω από τον αντιμεσημβρινό του Γκρήνουιτς (180 μοίρες ή 12 ώρες ανατολικά ή δυτικά του) στο πέρασμα της οποίας αλλάζει η μέρα στο ημερολόγιο. Μια γραμμή πολύπλοκη (όπως όλες οι τεθλασμένες) δύσκολα κατανοητή αλλά αναγκαία στη διεθνή πολιτική τάξη. Δύσκολα κατανοητή σε σχέση με την απλούστερη γραμμή του αντιμεσημβρινού του Γκρήνουιτς, εφόσον π.χ. η Ατόλη Παλμύρα κατά την IDL απέχει ελάχιστα και προς τα δυτικά και προς τα ανατολικά από την προηγούμενη μέρα! Αντίθετα, ο αντιμεσημβρινός που χωρίζει περίπου στο μέσον τον Βόρειο Ειρηνικό –τον Νότιο στο ένα τρίτο– και του οποίου η χρήση θα διευκόλυνε πολύ περισσότερο από την γραμμή IDL για την κατανόηση της αλλαγής της μέρας, θα δυσκόλευε την άσκηση των κρατικών κυριαρχιών στα πολυάριθμα και διάσπαρτα νησιωτικά συμπλέγματα του Ειρηνικού.

Περίπου μια γενιά μετά το ναυάγιο στον Ειρηνικό δίπλα στο Nησί της Προηγούμενης Μέρας του φανταστικού ευγενούς Ρομπέρτο ντέλλα Γκρίβα στο έργο του Έκο, γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1681 ο πραγματικός Βίτους Βέρινγκ σε λιμάνι της ανατολικής ακτής της κεντρικής Δανίας, λουθηρανός το θρήσκευμα. Νωρίς στράφηκε στη θάλασσα, εκπαιδεύτηκε στην τέχνη της στην Ολλανδία, απέκτησε πείρα και στα 23 του κατατάχτηκε στο γρήγορα ανερχόμενο ρωσικό ναυτικό του Μεγάλου Πέτρου με το όνομα Ιβάν Ιβάνοβιτς Βέρινγκ. Υπηρέτησε στο πολυεθνικό ναυτικό του Πέτρου μέχρι το 1724 όταν παραιτήθηκε γιατί δεν έτυχε των αναμενόμενων διακρίσεων για προαγωγές και τίτλους ευγενείας, τις οποίες κέρδιζαν με ευκολία οι ανταγωνιστές του στον στόλο. Όμως επέστεψε πολύ γρήγορα. Φαίνεται ότι παρ’όλες τις ίντριγκες των ανταγωνιστών του, ο Πέτρος τον είχε ξεχωρίσει για κάποιον συγκεκριμένο λόγο που συνέβη μια ολόκληρη δεκαετία πριν. Ποιός άραγε να ήταν αυτός ο λόγος; Μάλλον ξεχάστηκε γρήγορα μπροστά στα επιτεύγματα της νέας μεγάλης και ιστορικής αποστολής που ανέθεσε στον Βέρινγκ ο εκσυγχρονιστής αυτοκράτορας: την εξερεύνηση των ακρότατων βορειοανατολικών περιοχών και θαλασσών της Ρωσίας. Τον Αύγουστο του 1728 αφού είχε ανακαλύψει μια νήσο στις 10 του μήνα, στην οποία δόθηκε το όνομα του εορτάζοντος την ημέρα εκείνη λατίνου Αγίου Λαυρεντίου (έδαφος τώρα της Αλάσκας), στις 16 ανήμερα της εορτής του βυζαντινού Αγίου Διομήδη, 240 χλμ. βόρεια, είδε δύο νησίδες πολύ κοντά τη μία στην άλλη στο μέσο του στενού των 80 χλμ. μεταξύ της ρωσικής ανατολικής ακτής και της ακτής της Αλάσκας. Οι δύο αυτές νησίδες σε απόσταση 3,5 χλμ. μεταξύ τους, ονομάστηκαν Διομήδειες, η Μεγάλη και η η Μικρή, και ανήκουν σήμερα στη Ρωσία και τις ΗΠΑ αντίστοιχα, με τα θαλάσσια σύνορα των δύο υπερδυνάμεων να περνάνε στο μέσον της απόστασης των νησίδων.

Μετά την αποστολή του αυτή ο Βέρινγκ επέστρεψε στην Πετρούπουλη με τιμές και την αναγνώριση που περίμενε χρόνια. Ύστερα όμως από 17 χρόνια γύρισε πάλι εκεί που η ιστορία της γεωγραφίας και της χαρτογραφίας θα του χάριζε την αιωνιότητα. Χωρίς όμως τώρα να χαρεί τις τύχες των πρώτων εξερευνήσεών του –ήδη ήταν και 64 ετών– για να καταλήξει τον Δεκέμβριο του 1741 στον τάφο του στο νησί που πήρε το όνομά του όπως και το στενό των Διομήδειων Νήσων, ο Βερίνγκειος Πορθμός και η Βερίνγκειος Θάλασσα από το στενό νότια μέχρι τις Αλεούτιες νήσους και την ομώνυμη τοξωτή τάφρο.

Ο Άγιος Διομήδης, ιατρός από την Ταρσό της Κιλικίας έζησε τον 3^ο αιώνα και εικονίζεται σε σπάνια ολόσωμη τοιχογραφία στη σερβική Μ. Χιλανδαρίου του Αγίου Όρους. Διέδιδε τον Χριστιανισμό και θεράπευε τους ανύμπορους και φτωχούς χωρίς να αποκομίζει κέρδος – ένας των αγίων Αναργύρων δηλαδή. Στη Νίκαια κατηγορήθηκε άδικα στον αυτοκράτορα Διοκλητιανό και καταδικάστηκε σε μαρτυρικό θάνατο με αποκεφαλισμό. Όμως, οι εντεταλμένοι εκτελεστές της ποινής βρήκαν τον ιατρό Διομήδη ήδη νεκρό όταν έφτασαν, αλλά δεν δίστασαν να προχωρήσουν στη μέγιστη ύβρι αποκεφαλισμού του νεκρού σώματός του. Λέγεται ότι μετά την πράξη αυτή έχασαν το φως τους και ότι ο αυκράτορας τους διέταξε να επιστρέψουν την κεφαλή του Αγίου στο νεκρό σώμα. Και τότε αυτοί αφού το έκαναν είδαν το φως τους ξανά. Πολύ πριν τον Άγιο Διομήδη της ρωμαϊκής περιόδου ο Όμηρος αναφέρει τον βασιλιά του Άργους Διομήδη διακεκριμένο ήρωα του Τρωικού πολέμου, ο οποίος πρωταγωνιστεί μέχρι σήμερα στους μύθους του συμπλέγματος των μικρών Διομήδειων νήσων και νησίδων περ. 20 χλμ. ανατολικά των ακτών της Απουλίας, στην Αδριατική θάλασσα – μέχρι και ότι πέθανε εκεί λέγεται. Με αυτό το όνομα ήταν παλιά γνωστό το μικρό νησιωτικό σύμπλεγμα, πριν πάρει το σημερινό όνομα – Νήσοι Τρέμιτι. Ανάμεσα στους μύθους αξιοπρόσεκτος είναι και ένας που ακόμη λέγεται από τους ντόπιους για μια από τις βραχονησίδες των Διομήδειων της Απουλίας. Ο μύθος που θέλει πριν την καταιγίδα «έναν άνδρα που κρατά το κεφάλι του στα χέρια να το περιφέρει κραυγάζοντας το βράδυ». Φαντάζεται τους στρατιώτες του Διοκλητιανού να επιστρέφουν τυφλοί το κεφάλι του Αγίου Διομήδη στο νεκρό του σώμα, πριν ξαναδούν το φως τους – μετά την ...καταιγίδα.

Οι Διομήδειοι νήσοι του Βερίνγκειου πορθμού, εκεί όπου το ένα από τα δύο νησιά είναι στην προηγούμενη ή στην επόμενη μέρα του άλλου, και οι Διομήδειοι νήσοι της Απουλίας δεν έχουν άλλο κοινό εκτός από το όνομα και κάποιους μύθους που η φαντασία επιτρέπει σκέψεις επί δυνατοτήτων υπερβατικών συνδέσων. Σε κάποιους επίσης παλιούς χάρτες η ίδια φαντασία μπορεί να οδηγήση σε υπερβατικές συνδέσεις των Διομήδειων του ρωσικού Ειρηνικού και εκείνων της βυζαντινής Αδριατικής. Όπως και η ιστορία που έμεινε ατελής στην αρχή της σύντομης εξιστόρισης της καριέρας του Βέρινγκ στο ρωσικό ναυτικό, όταν ο Μέγας Πέτρος θυμήθηκε το 1724 κάτι που είχε σημειώσει με ικανοποίηση μια δεκαετία πριν για να καλέσει τον Βέρινγκ να αναλάβει την εξερεύνηση της βορειοανατολικής Ρωσίας.

Ήταν λοιπόν το 1711 όταν ο Τσάρος σε ευφορία από την προηγούμενη νίκη του εναντίον των Σουηδών στην Πολτάβα επανήλθε σε νέα εκστρατεία εναντίον τώρα των Οθωμανών για την κυριαρχία του στην Μαύρη Θάλασσα. Όμως αυτή η επιχείρηση απέτυχε. Όχι όμως και για τον τριαντάρη Βέρινγκ ο οποίος από τη βάση του ρωσικού στόλου στο Ταγκανρόγκ (το Ταϊγάνιον της Αζοφικής) και μέσα από τους ναυμαχούντες στόλους κατόρθωσε να διασώσει από τα τουρκικά χέρια το αγαπημένο καράβι του Πέτρου – το «Munker» – το οποίο είχε σχεδιάσει ο ίδιος. Με το «Munker», o Βέρινγκ ξέφυγε από τον κλοιό της Αζοφικής, διέσχισε τη Μαύρη Θάλασσα, απέφυγε τα κανόνια της Κωνσταντινούπολης και επέστρεψε με το ξεχωριστό καράβι σώο στα λιμάνια της Βαλτικής. Ένας άθλος που δεν θα μπορούσε ποτέ να περάσει απαρατήρητος από έναν Τσάρο όπως ο Μέγας Πέτρος. Όμως ο Βέρινγκ δεν έφτασε με το «Munker» στη Βαλτική διαπλέοντας τα μεγάλα ποτάμια της Ευρώπης. Φαντάζομαι ότι (και αυτό μου επιτρέπει τη σκέψη επί της μόνης δυνατότητας που είχε ο Bέρινγκ να διαπλεύσει το Αιγαίο και μετά τη Μεσόγειο), ότι θα πέρασε λίγες μόνο εκατοντάδες χλμ. μακριά από της Διομήδειες νήσους της Απουλίας, στην περ. 9.400 χλμ. πλεύση του προς τη Βαλτική. Ποιός θα περίμενε ότι μετά από 17 χρόνια θα ονόμαζε Διομήδειες νήσους τα δύο νησάκια που είδε στο βόρειο άκρο του Ειρηνικού, ανήμερα του Αγίου Διομήδη του ιατρού.