Μη φανταστείτε τίποτε μασόνους και τέτοια. Ήταν και είναι μία στοά που ξεκινούσε γύρω στην Εγνατία 57 και ανέβαινε κάθετα ως την Κλεισούρας, παράλληλη με την Εγνατία, τώρα πεζόδρομος. Δεν ήταν σκεπαστή. Ήταν, από την Εγνατία και προς τα πάνω, τα αρχικά εργαστήρια ή και μαγαζιά πολλών που κατόπιν οι κληρονόμοι τους απλώθηκαν στην πόλη: Τεζαψίδης (χρυσοχοείο), Κατρακαλίδης (ραφτάδικο), Αθανασιάδηδες (χρυσοχοείο), ίσως και άλλα. Όμως ανεβαίνοντας προς την Κλεισούρας δεξιά, σε μιά εσοχή της στοάς, είχε δύο τελείως ασυνήθιστα μαγαζιά.
Το ένα ήταν ένα τεράστιο εργαστήριο κατασκευής πνευστών οργάνων (τρομπέτες, τούμπες, κόρνα κ.λ.). Ακουγόταν έξω ασυντόνιστες δοκιμαστικές κλαγγές από τα όργανα –από φόβο ποτέ δεν τόλμησα να μπω παραμέσα να κοιτάξω– και ήχοι επεξεργασίας μετάλλων. Η πρώτη ύλη ήταν τεράστια κυλινδρικά φύλλα χαλκού ή ορειχάλκου αφημένα έξω από το μαγαζί. Όταν έκοβαν ένα κομμάτι για να το επεξεργαστούν, ακουγόταν ένα απόκοσμο πλατάγισμα, λες και άκουγες σύγχρονη συμφωνική μουσική. Δεν είχα τολμήσει να ρωτήσω κανένα για να μου λύσει την απορία: ποιοί έκαναν όλες αυτές τις παραγγελίες; Τόσες πολλές φιλαρμονικές και ορχήστρες έχει η Θεσσαλονίκη; Πολύ αργότερα, όταν άρχισα να ταξιδεύω στη Δυτική Μακεδονία, στην περιοχή της Γευγελής και των Σκοπίων και πιο πολύ όταν πήγα στα «Σκορδοκαîλια» του Σουλιώτη, άρχισα να καταλαβαίνω.
Το διπλανό μαγαζί πουλούσε υλικά για … χειροτεχνίες. Πουλούσε ό, τι ήταν απαραίτητο για τις χειροτεχνίες κυρίως του δημοτικού: μακρόστενα πριόνια και σέγες για το κόντρα πλακέ, τρυπάνια, μαχαιράκια για την ξυλογλυπτική και άλλα. Το κρατούσε με την εποπτεία του μπαμπά της μια πολύ εντυπωσιακή μελαχρινή, σα βυζαντινή. Ύστερα από δύο τρεις δεκαετίες, όταν μάθαινα για την τελεστική ακολουθία –έννοια που εισήγαγε ο Γάλλος προϊστοριολόγος Λερουά Γκουράν– την αλυσίδα δηλαδή των διαδικασιών που απαιτούνται από την πρώτη ύλη μέχρι το τελικό αντικείμενο/τέχνεργο, αυτή τη Στοά έφερνα συνέχεια στο νου μου: από τους ράβδους χρυσού στο κόσμημα, από τον μπρούντζο στο μουσικό όργανο, από το ξύλο στην εταζιέρα. Τέχνες «ταπεινές», ωστόσο τέχνες. Στον χώρο της Στοάς όπου ο χρόνος ήταν σαν σταματημένος για να παραχθεί τέχνη. Έστω τέχνη του βιοπορισμού, χωρίς απαιτήσεις αιωνιότητας. Στο μεταξύ στην Εγνατία η συνεχής ροή και βουή των γεγονότων, το ποτάμι της Ιστορίας. Κάποτε η ροή αυτή φαίνεται να σταματάει. Στα βαθύτερα στρώματα. Στα πλαϊνά της ροής του δρόμου της ιστορίας και της αιωνιότητας των ερειπίων του και εκεί οι τέχνες του βιοπορισμού. Στα πλαϊνά. Ίσως και σε καμιά στοά. Γωνία Βενιζέλου και Εγνατίας.
Έχουν σκεφτεί άραγε τι καταστρέφουν οι σημερινοί;
(Ιούνιος 2020)
