«Η Ζυγαριά» του Γ. Θ. Βαφόπουλου

Σε άρ­θρο της, η Μα­ρί­να Λα­μπρά­κη-Πλά­κα, με τί­τλο: Το «Κο­ρί­τσι με το μαρ­γα­ρι­τα­ρέ­νιο σκου­λα­ρί­κι»,^[1] εξη­γεί τον λό­γο που ξε­χω­ρί­ζει ως μου­σείο της καρ­διάς της την Πι­να­κο­θή­κη Μα­ου­ρι­τσχά­ους (Mauritshuis) της Χά­γης. Ο λό­γος που το θε­ω­ρεί ξε­χω­ρι­στό εί­ναι, με­τα­ξύ άλ­λων, και δυο πί­να­κες του Γιο­χά­νες Βερ­μέ­ερ (1632-1675). Ο ένας εί­ναι ο πε­ρί­φη­μος «Άπο­ψη του Ντελφ» κι ο άλ­λος το «Κο­ρί­τσι με το μαρ­γα­ρι­τα­ρέ­νιο σκου­λα­ρί­κι», που δί­νει και τον τί­τλο του άρ­θρου της. Μά­λι­στα ση­μειώ­νει ότι και οι δυο αυ­τοί πί­να­κες απο­τέ­λε­σαν στοι­χείο ανα­φο­ράς, ο πρώ­τος σε βι­βλίο λο­γο­τε­χνί­ας από τον Μαρ­σέλ Προυστ κι ο άλ­λος, πέ­ρα από βι­βλίο της Τρέι­σι Σε­βα­λιέ, έδω­σε και μια εξαι­ρε­τι­κή κι­νη­μα­το­γρα­φι­κή ται­νία με κο­ρυ­φαί­ους πρω­τα­γω­νι­στές. Η μι­κρή αυ­τή ει­σα­γω­γή γί­νε­ται για το γε­γο­νός ότι, με άλ­λη αφορ­μή, στο βι­βλίο Αμή­χα­νο» Βλέμ­μα^[2] πα­ρα­τί­θε­ται ακρι­βώς το ίδιο χω­ρίο του Προυστ που επι­κα­λεί­ται η αρ­θρο­γρά­φος, για άλ­λον, όμως, λό­γο. Ση­μειώ­νε­ται εκεί η χρή­ση της έν­νοιας της ‘‘Ζυ­γα­ριά­ς’’ με αφορ­μή το ομώ­νυ­μο, πο­νε­μέ­νο ως προς την τρα­γι­κό­τη­τά του ποί­η­μα του Θεσ­σα­λο­νι­κιού ποι­η­τή Γ.Θ. Βα­φό­που­λου (1903-1996). Επι­ση­μαί­νε­ται, μά­λι­στα, στο βι­βλίο η τρα­γι­κό­τη­τα των κα­τα­στά­σε­ων που πε­ρι­γρά­φει το συ­γκε­κρι­μέ­νο ποί­η­μα με χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό τρό­πο. Μια τρα­γι­κό­τη­τα πα­ράλ­λη­λη και σύ­στοι­χη σε πολ­λές πτυ­χές της με την έντα­ση και τον πό­νο όλων όσων ζού­με στους και­ρούς μας, με διά­χυ­το τον τρό­μο της παν­δη­μί­ας του Covid-19 και τις πρω­τό­γνω­ρες συ­νέ­πειές της σε όλα τα επί­πε­δα, όπως σε συ­στή­μα­τα δη­μό­σιας υγεί­ας, σε δο­μές κοι­νω­νι­κής συ­νο­χής, στην οι­κο­νο­μία, στη δη­μιουρ­γία σκη­νι­κού έντο­νου φό­βου με τους πολ­λούς θα­νά­τους που θυ­μί­ζουν πε­ριό­δους με­γά­λων πο­λέ­μων, κλπ. Όλα αυ­τά επι­βάλ­λουν τον ανα­στο­χα­σμό όλων μας για ιε­ράρ­χη­ση προ­τε­ραιο­τή­των της ζω­ής μας, εν όψει και του επερ­χό­με­νου κα­λο­και­ριού και των κρυ­φών προσ­δο­κιών να υπάρ­ξουν έστω και με­ρι­κές βελ­τιω­τι­κές αλ­λα­γές στην κα­θη­με­ρι­νό­τη­τά μας και στις χα­μέ­νες ίσως επαγ­γελ­μα­τι­κές μας ευ­και­ρί­ες. Μέ­σα σ’ αυ­τό το ομι­χλώ­δες και βα­ρύ σκη­νι­κό όλοι ανα­μέ­νου­με να υπάρ­ξουν, δει­λά-δει­λά, βή­μα­τα επι­στρο­φής από την έντο­να τραυ­μα­τι­σμέ­νη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, με αβέ­βαιες τις όποιες εξε­λί­ξεις, ώστε να οδη­γη­θού­με σε ξέ­φω­τα. Έχου­με ενα­πο­θέ­σει τις ελ­πί­δες μας στις μι­κρές, έστω, επι­τυ­χί­ες ερευ­νη­τών και για­τρών, που όλοι ευ­χό­μα­στε να υπάρ­ξουν, μέ­χρι να βρε­θεί κά­ποια ορι­στι­κή (ή πε­ρί­που ορι­στι­κή) λύ­ση στο με­γά­λο αυ­τό πρό­βλη­μα που βιώ­νου­με.

Ας δού­με, με αφορ­μή όλα όσα προη­γή­θη­καν, σκέ­ψεις που μας προ­κα­λεί κα­θώς και ορι­σμέ­νες από τις πτυ­χές του ποι­ή­μα­τος «Η Ζυ­γα­ριά» του Γ.Θ. Βα­φό­που­λου, με γω­νία θέ­α­σης όχι κα­θα­ρά φι­λο­λο­γι­κή, αλ­λά με τη μα­τιά ενός μα­θη­μα­τι­κού. Δη­λα­δή, την ίδια μα­τιά προ­σέγ­γι­σης από την οποία διέ­πε­ται και η γρα­φή στο «Αμή­χα­νο» Βλέμ­μα. Το βι­βλίο αυ­τό, ‘ει­ρή­σθω εν πα­ρό­δω’, προ­σεγ­γί­ζει το έρ­γο τριών ποι­η­τών με σπου­δές στα μα­θη­μα­τι­κά: του Δ. Γα­βα­λά, του Γ.Θ. Βα­φό­που­λου και του Έκτο­ρα Κα­κνα­βά­του, σε αντί­στοι­χα τρία κε­φά­λαιά του. Στο τέ­ταρ­το και τε­λευ­ταίο του κε­φά­λαιο προ­σεγ­γί­ζει το έρ­γο του Χ.Λ. Μπόρ­χες. Από τους τέσ­σε­ρις αυ­τούς ποι­η­τές μό­νο ο πρώ­τος εί­ναι στη ζωή. Ας δού­με το ποί­η­μα:

Βλέ­που­με ότι ο ποι­η­τής, ορ­μώ­με­νος από θλι­βε­ρές και πο­νε­μέ­νες προ­σω­πι­κές του κα­τα­στά­σεις υγεί­ας, ενώ μι­λά­ει για «ευ­τυ­χι­σμέ­νους ποι­η­τές» –για κά­ποιους άλ­λους, όμως, κι όχι για τον εαυ­τό του– , υπο­στη­ρί­ζει ότι πί­σω από κά­θε ποί­η­μα πρέ­πει να υπάρ­χουν πολ­λές στα­γό­νες αί­μα. Τέ­τοια εί­ναι η δι­κή του ποί­η­ση. Μα­τω­μέ­νη. Μια ποί­η­ση βιω­μέ­νου πό­νου. Και γι’ αυ­τό κα­τα­λή­γει ως εύ­ρη­μα στη «Ζυ­γα­ριά», που εί­ναι τί­τλος του ποι­ή­μα­τός του. Για να ζυ­γί­σει τα κα­λά και τα κα­κά. Κά­νει σκέ­ψεις, σε άλ­λο του κεί­με­νο, σε αντι­πα­ρά­θε­ση και σε αντι­δια­στο­λή με αφορ­μή το γε­μά­το ωραιο­πά­θεια, από τη μια με­ριά, Πορ­τρέ­το του Ντό­ριαν Γκραίυ (The picture of Dorian Grey, 1890) και το γε­μά­το πό­νο, από την άλ­λη, Εκ Βα­θέ­ων (De Profundis), που γρά­φτη­κε το 1897 στη φυ­λα­κή, ως μία επι­στο­λή 80 πε­ρί­που πυ­κνο­γραμ­μέ­νων σε­λί­δων, και που εκ­δό­θη­κε το 1905. Έρ­γα και τα δυο τού Όσκαρ Ουάιλντ (1854-1900). Γρά­φει:

Η ζυ­γα­ριά χρη­σι­μο­ποιεί­ται ως εύ­ρη­μα να κα­τα­δεί­ξει προς τα πού γέρ­νει το βά­ρος στη δη­μιουρ­γία του έρ­γου του, όταν αυ­τό που τον συ­νε­γεί­ρει εί­ναι ο πό­νος ή το τα­πει­νό θερ­μό­με­τρο ενός φυ­μα­τι­κού, κλει­σμέ­νου σε κά­ποιο σα­να­τό­ριο. Θυ­μί­ζω ότι από τα νιά­τα του ο ποι­η­τής δια­γνώ­στη­κε με φυ­μα­τί­ω­ση. Τη φο­βε­ρή νό­σο που τα­λαι­πώ­ρη­σε πολ­λούς ως μά­στι­γα εκεί­νες της επο­χές. Με φυ­μα­τί­ω­ση κι αυ­τός! Αλ­λά με πα­ρά­τυ­φο και πνευ­μο­νία η και πρώ­τη του γυ­ναί­κα, η Αν­θού­λα! Το Στρα­τιω­τι­κό Νο­σο­κο­μείο Θεσ­σα­λο­νί­κης, αρ­χι­κά, το σα­να­τό­ριο στο Ασβε­στο­χώ­ρι (εκεί που τώ­ρα λει­τουρ­γεί το Γε­νι­κό Νο­σο­κο­μείο (πα­λιά Νο­σο­κο­μείο Νο­ση­μά­των Θώ­ρα­κος) Γ. Πα­πα­νι­κο­λά­ου) στη Θεσ­σα­λο­νί­κη, στη συ­νέ­χεια, και άλ­λα σα­να­τό­ρια, όπως το Γε­νι­κό Νο­σο­κο­μείο Θώ­ρα­κος «Σω­τη­ρία» της Αθή­νας (και όχι μό­νον αυ­τό) στέ­γα­σαν και θε­ρά­πευ­σαν πολ­λούς συ­ναν­θρώ­πους μας και πολ­λούς ποι­η­τές και άλ­λους λο­γο­τέ­χνες κεί­να τα δύ­σκο­λα χρό­νια που η φυ­μα­τί­ω­ση θέ­ρι­ζε τον πλη­θυ­σμό. Όλα αυ­τά τα ιδρύ­μα­τα έκρυ­βαν πο­λύ πό­νο και πολ­λούς θα­νά­τους. Τώ­ρα πά­λι τα ανά­λο­γα νο­σο­κο­μεία δί­νουν τον άλ­λο δύ­σκο­λο αγώ­να κα­τά της παν­δη­μί­ας του νέ­ου κο­ρω­νοϊ­ού, του Covid-19. Με συ­νε­χή κίν­δυ­νο για­τρών και νο­ση­λευ­τών που αγω­νί­ζο­νται νύ­χτα και μέ­ρα στην πρώ­τη γραμ­μή. Μά­λι­στα, κά­που στο βι­βλίο της Αυ­το­βιο­γρα­φί­ας του ( στον Β΄ τό­μο), ο ποι­η­τής ανα­φέ­ρει ότι φυ­μα­τι­κός όντας, το 1927, κόλ­λη­σε και γρί­πη, στη με­γά­λη εκεί­νη επι­δη­μία της τη συ­γκε­κρι­μέ­νη χρο­νιά, που αφά­νι­σε πο­λύ κό­σμο. Σκέ­ψεις θα­νά­του φτε­ρού­γι­ζαν συ­νέ­χεια στο μυα­λό του και στα δω­μά­τια της απο­μό­νω­σής του, μη ελ­πί­ζο­ντας σε θε­ρα­πεία, αφού οι δο­μές και τα σα­να­τό­ρια της Ελ­βε­τί­ας και του Ντα­βός (όπως συ­χνά με πα­ρά­πο­νο εξο­μο­λο­γεί­ται) ήταν κά­τι το απα­γο­ρευ­μέ­νο για τον ίδιο, μια και εί­χε προη­γη­θεί, κά­ποια χρό­νια πριν, ο ξε­ρι­ζω­μός της οι­κο­γέ­νειάς του από τη Γευ­γε­λή, όπου εγκα­τέ­λει­ψαν ό,τι εί­χαν και δεν εί­χαν. Γι’ αυ­τόν «Μα­γι­κό βου­νό», αυ­τό που ο Thomas Mann ωραία πε­ριέ­γρα­ψε, δεν υπήρ­χε. Ωστό­σο, η θέ­λη­σή του, τα βου­νά και το κλί­μα της Χαλ­κι­δι­κής σε συν­δυα­σμό με τα φάρ­μα­κα και τη φρο­ντί­δα που εί­χε στη διά­θε­σή του, τον έκα­ναν να για­τρευ­τεί και να μα­κροη­με­ρεύ­σει. Η αγα­πη­μέ­νη του Αν­θού­λα, όχι. Αυ­τή έχα­σε τη μά­χη της. Όλο αυ­τό το θλι­βε­ρό σκη­νι­κό, ο αξε­πέ­ρα­στος και με­γά­λος πό­νος δεν αφή­νει τον ποι­η­τή σε απρα­ξία και μοι­ρο­λα­τρία. Τον ωθεί σε δη­μιουρ­γία· εί­ναι οί­στρος. Γρά­φει πολ­λά ποι­ή­μα­τα που κρύ­βουν αγω­νία και πί­κρα. Γρά­φει και τη «Ζυ­γα­ριά», που ο δί­σκος της, όπου θα βά­λεις όλα τα κα­λά και τις χα­ρές του κό­σμου, θα ανυ­ψω­θεί κα­τα­κό­ρυ­φα αν στον άλ­λο της δί­σκο το­πο­θε­τή­σεις και το ελά­χι­στο αντι­κεί­με­νο ενός νο­σο­κο­μεί­ου, ένα θερ­μό­με­τρο ενός φυ­μα­τι­κού ή μια μά­σκα ανα­πνο­ής! Δη­λα­δή, τα­πει­νά υλι­κά, για τα οποία βλέ­που­με τι αγω­νία και τι αγώ­νας γί­νε­ται να βρε­θούν ακό­μη και τώ­ρα, στη νέα κρί­ση που βιώ­νου­με!
Από την άλ­λη με­ριά, ο Μαρ­σέλ Προυστ, επί­σης, εμπνέ­ε­ται και χρη­σι­μο­ποιεί κι αυ­τός τη ζυ­γα­ριά ως μια ου­ρά­νια ει­κό­να, όταν ο συγ­γρα­φέ­ας ήρω­άς του Μπερ­γκότ ένιω­σε ζά­λη και έπε­σε νε­κρός μπρο­στά στον ζω­γρα­φι­κό πί­να­κα του Βερ­μέ­ερ «Άπο­ψη του Ντελφτ», κά­νο­ντας σκέ­ψεις και για τη δι­κή του γρα­φή, προ­ση­λω­μέ­νος σε ένα μι­κρό κί­τρι­νο τοί­χο στον ζω­γρα­φι­κό πί­να­κα. Ο Προυστ θε­ω­ρού­σε τον συ­γκε­κρι­μέ­νο πί­να­κα ως τον ωραιό­τε­ρο του κό­σμου και τον λά­τρευε. Μά­λι­στα κι ο ίδιος ένιω­σε έντο­νη αδια­θε­σία, κά­πο­τε, θαυ­μά­ζο­ντάς τον, όπως και ο Μπερ­γκότ. Το πε­ρι­στα­τι­κό έγι­νε τον Μάιο του 1921, σε έκ­θε­ση στο Πα­ρί­σι. Γρά­φει:

Το Αμή­χα­νο» Βλέμ­μα (για τα κε­φά­λαια που το απαρ­τί­ζουν έγι­νε ήδη ανα­φο­ρά πιο πά­νω) έχει ως υπό­τι­τλό του το: Επί­σκε­ψη «μα­θη­μα­τι­κή» –και όχι μό­νο– στο έρ­γο λο­γο­τε­χνών. Έχο­ντας, λοι­πόν, ως στό­χο του το βι­βλίο να υπο­στη­ρί­ξει τον υπό­τι­τλό του, δράτ­τε­ται της αφορ­μής να σχο­λιά­σει, με αυ­τήν, την άλ­λη οπτι­κή γω­νία ότι και στα μα­θη­μα­τι­κά, υπάρ­χουν πολ­λές πε­ρι­πτώ­σεις φι­λά­σθε­νων και τα­λαι­πω­ρη­μέ­νων από κα­κου­χί­ες και φτώ­χεια αν­θρώ­πων, ερευ­νη­τών μα­θη­μα­τι­κών και άλ­λων επι­στη­μό­νων γε­νι­κά, που δεν επέ­τρε­ψαν στον εαυ­τό τους να δη­λώ­σει πα­ραι­τη­μέ­νος, σε ανά­λο­γες πε­ρι­πτώ­σεις ανέ­χειας και κα­κου­χιών, αλ­λά αφιέ­ρω­σαν κά­θε ζω­τι­κή σπί­θα, κά­θε ικ­μά­δα στην έρευ­να και στην ανα­ζή­τη­ση της λύ­σης προ­βλη­μά­των της επι­στή­μης τους. Μια τέ­τοια χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή πε­ρί­πτω­ση εί­ναι και η ζωή του κο­ρυ­φαί­ου Νορ­βη­γού μα­θη­μα­τι­κού Abel. ^[6] Σε «κα­κου­χί­ες» δη­μιουρ­γού­σε και ο Καρ­τέ­σιος και τό­σοι άλ­λοι, ασφα­λώς. Δεν έχει νό­η­μα να τους απα­ριθ­μή­σου­με όλους.
Επί­σης το βι­βλίο επι­ση­μαί­νει ότι και για έναν άλ­λο λό­γο ανα­φέ­ρε­ται στην έν­νοια «ζυ­γα­ριά». Ο λό­γος εί­ναι ότι συ­χνά χρη­σι­μο­ποιεί­ται ως εύ­ρη­μα, ως επο­πτι­κό μέ­σο και στη δι­δα­σκα­λία των ιδιο­τή­των της ισό­τη­τας ή στη δι­δα­σκα­λία των εξι­σώ­σε­ων και των ανι­σώ­σε­ων σε μι­κρές τά­ξεις γυ­μνα­σί­ου και στις με­γά­λες τά­ξεις του δη­μο­τι­κού σχο­λεί­ου το μο­ντέ­λο της ζυ­γα­ριάς. Αρ­κε­τά σχο­λι­κά μα­θη­μα­τι­κά εγ­χει­ρί­δια, αλ­λά και αρ­κε­τοί ευ­ρη­μα­τι­κοί δά­σκα­λοι χρη­σι­μο­ποιούν τη ζυ­γα­ριά, για να ει­σά­γουν τις πα­ρα­πά­νω μα­θη­μα­τι­κές έν­νοιες στους μι­κρούς μα­θη­τές τους, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας την ως επο­πτεία. Μπο­ρεί από μια τέ­τοια αφε­τη­ρία να μορ­φο­ποί­η­σε το συ­γκε­κρι­μέ­νο του ποί­η­μα κι ο ποι­η­τής Γ. Θ. Βα­φό­που­λος, δε­δο­μέ­νου ότι εί­χε σπου­δά­σει κι αυ­τός μα­θη­μα­τι­κά στο Πα­νε­πι­στή­μιο της Αθή­νας κι ήταν γνώ­στης των με­θό­δων τους και των τα­κτι­κών τους.
Αλ­λά και στον πρό­λο­γο του κα­θη­γη­τή Γ. Κε­χα­γιό­γλου, με αφορ­μή την έκ­δο­ση των απά­ντων του ποι­η­τή (Γ. Θ. Βα­φό­που­λος, Άπα­ντα τα ποι­η­τι­κά) από τις εκ­δό­σεις Πα­ρα­τη­ρη­τής, σχε­δόν αμέ­σως με­τά την ανα­φο­ρά στο συ­γκε­κρι­μέ­νο ποί­η­μα («Ζυ­γα­ριά»), βλέ­που­με να δια­τυ­πώ­νο­νται κά­ποια ερω­τή­μα­τα που γεν­νά το «γό­νι­μο λυ­ρι­κό έρ­γο του ποι­η­τή», όπως γρά­φει. Μπο­ρεί η σύμ­πτω­ση αυ­τής της γειτ­νί­α­σης της ανα­φο­ράς στη ‘‘ζυ­γα­ριά­’’ και στα ερω­τή­μα­τα να εί­ναι τυ­χαία. Και δεν απο­κλεί­ε­ται αυ­τό. Ωστό­σο, αξί­ζει να τύ­χει της επι­σή­μαν­σής μας. Το δεύ­τε­ρο, λοι­πόν, από τα ερω­τή­μα­τα του κα­θη­γη­τή Γ. Κε­χα­γιό­γλου εί­ναι το ακό­λου­θο: ^[7]

Δη­λα­δή, πά­λι για μα­θη­μα­τι­κή σο­φία ή σο­φι­στεία μι­λά­ει ο Γ. Κε­χα­γιό­γλου, που εί­ναι δια­πι­στω­μέ­νη και ομο­λο­γη­μέ­νη για τον ποι­η­τή, ενι­σχύ­ο­ντας τον λό­γο ( που δεν εί­ναι και ο μο­να­δι­κός) της επι­λο­γής του συ­γκε­κρι­μέ­νου ποι­ή­μα­τος σε αυ­τά που σχο­λιά­ζει το Αμή­χα­νο» Βλέμ­μα.
Και κά­τι ακό­μη (με την ίδια γω­νία θέ­α­σης) που έχει να κά­νει με την πα­ράλ­λη­λη ανα­φο­ρά στην έν­νοια ‘‘θερ­μό­με­τρο­’’ τό­σο στο ποί­η­μα όσο και σε μια «μα­θη­μα­τι­κής» χρή­σης προ­σέγ­γι­ση του ορ­γά­νου αυ­τού. Ση­μειώ­νε­ται ότι στη δι­δα­σκα­λία των ακέ­ραιων αριθ­μών (των προ­ση­μα­σμέ­νων αριθ­μών, όπως τους λέ­με, που τους παίρ­νου­με από τους φυ­σι­κούς αριθ­μούς 0, 1, 2, 3, …), δη­λα­δή αυ­τών που έχουν μπρο­στά τους το πρό­ση­μο συν « + », όταν απο­τε­λού­νται από θε­τι­κές ακέ­ραιες μο­νά­δες, ή αυ­τών που έχουν το πρό­ση­μο πλην « - », όταν απο­τε­λού­νται από αρ­νη­τι­κές ακέ­ραιες μο­νά­δες, κα­θώς και το μη­δέν, οι δά­σκα­λοι συ­χνά χρη­σι­μο­ποιούν ως επο­πτι­κό υλι­κό το θερ­μό­με­τρο, ως σχή­μα, με τις εν­δεί­ξεις στις αυ­ξο­μειώ­σεις του υδραρ­γύ­ρου σε αυ­τό, ανά­λο­γα με τη θερ­μο­κρα­σία που με­τρά. Στο ‘‘θερ­μό­με­τρο­’’ ανα­φέ­ρε­ται και ο Γ.Θ. Βα­φό­που­λος. Και όχι σε ένα τυ­χαίο θερ­μό­με­τρο, αλ­λά σ’ αυ­τό ενός φυ­μα­τι­κού. Μ’ αυ­τό το μο­ντέ­λο, που το σχε­διά­ζουν εύ­κο­λα και στον πί­να­κα, ει­σά­γουν τις πρά­ξεις της πρό­σθε­σης και της αφαί­ρε­σης με τους θε­τι­κούς και τους αρ­νη­τι­κούς αριθ­μούς. Να, ακό­μη ένας λό­γος αξιο­ποί­η­σης του συ­γκε­κρι­μέ­νου ποι­ή­μα­τος ή ανά­λο­γων ανα­φο­ρών από τη λο­γο­τε­χνία και σε μια δια­θε­μα­τι­κή προ­σέγ­γι­ση της ποί­η­σης και των μα­θη­μα­τι­κών για όσους θέ­λουν (ή επι­μέ­νουν) να την αξιο­ποιούν και ως πρα­κτι­κή τους, με όποια προ­βλή­μα­τα και προ­βλη­μα­τι­σμούς υπάρ­χουν για το θέ­μα.

Ως επί­λο­γο, συν­δέ­ο­ντας όσα προ­α­νέ­φε­ρα για τα εί­δη των ακε­ραί­ων αριθ­μών -–και πιο ει­δι­κά αυ­τά με τους αρ­νη­τι­κούς αριθ­μούς και τα θερ­μό­με­τρα–, αλ­λά και με την απέ­ρα­ντη, τη φρι­κα­λέα μο­να­ξιά των ασθε­νών των θε­ρα­πευ­τη­ρί­ων και των πολ­λών δια­σω­λη­νω­μέ­νων στις σύγ­χρο­νες ΜΕΘ (Μο­νά­δες Εντα­τι­κής Θε­ρα­πεί­ας) των νο­σο­κο­μεί­ων ανα­φο­ράς Covid-19, που τό­σο βά­ναυ­σα και τό­σο βάρ­βα­ρα μπή­καν στην κα­θη­με­ρι­νό­τη­τά μας, με την παν­δη­μία που βιώ­νου­με, κι όπου για­τροί και νο­ση­λευ­τές δί­νουν τον έσχα­το αγώ­να τους ακού­ρα­στοι, θέ­λω να ξα­να­θυ­μη­θού­με ένα μι­κρό από­σπα­σμα που πε­ρι­γρά­φει τον βιω­μέ­νο πό­νο, την πί­κρα του Γ.Θ. Βα­φό­που­λου, στον αγώ­να του να βγει από την αρ­ρώ­στια του, τό­τε που τον θε­ω­ρού­σαν κι αυ­τόν ως «νού­με­ρο μέ­σα στα νού­με­ρα». ^[8] Κα­τά­στα­ση που συ­χνά βιώ­νουν οι ξε­χα­σμέ­νοι, για διά­φο­ρους λό­γους, εί­τε ζουν σε στρα­τώ­νες και σε αντί­στοι­χα στρα­τιω­τι­κά αναρ­ρω­τή­ρια και σα­να­τό­ρια, όπως τό­τε ο ποι­η­τής, εί­τε σε γη­ρο­κο­μεία, στους λε­γό­με­νους «Οί­κους Ευ­γη­ρί­ας», που εί­δα­με πώς αντι­με­τώ­πι­σαν τους τρο­φί­μους τους στην τω­ρι­νή παν­δη­μία. Γρά­φει ο ποι­η­τής, θε­ω­ρώ­ντας τον εαυ­τό του ένα τί­πο­τα, έναν αρ­νη­τι­κό αριθ­μό:

ΒΡΕΙ­ΤΕ ΤΑ ΒΙ­ΒΛΙΑ ΤΟΥ Γιώρ­γου Βα­φό­που­λου ΣΤΟΝ ΙΑ­ΝΟ.