Στέφαν Γκέτσεβ

Ο Βούλ­γα­ρος κρι­τι­κός λο­γο­τε­χνί­ας Τόν­τσο Ζέ­τσεφ (1929 - 2000) λέ­ει ότι «ο Στέ­φαν Γκέ­τσεβ (1911 - 2000), εί­ναι ο άν­θρω­πος ο οποί­ος έκα­νε την ελ­λη­νι­κή ποί­η­ση βουλ­γά­ρι­κη». «Το πιο πο­λύ­τι­μο εθνι­κό μας κε­φά­λαιο» (Μ. Κι­σε­λόφ –σκη­νο­θέ­της), «προ­σω­πι­κό­τη­τα ανα­γεν­νη­σια­κής ευ­ρυ­μά­θειας» (Γκ. Ντα­να­ή­λοφ –συγ­γρα­φέ­ας), «η εν­σαρ­κω­μέ­νη ου­το­πία στη βουλ­γα­ρι­κή λο­γο­τε­χνία» (Μ. Μπο­ντά­κοφ –κρι­τι­κός λο­γο­τε­χνί­ας)· αυ­τοί εί­ναι με­ρι­κοί χα­ρα­κτη­ρι­σμοί σύγ­χρο­νων δια­νο­ου­μέ­νων για τη ση­μαί­νου­σα προ­σω­πι­κό­τη­τα αυ­τή της πο­λι­τι­στι­κής σκη­νής της Βουλ­γα­ρί­α­ςμ για τον ποι­η­τή, γνώ­στη της λο­γο­τε­χνί­ας, με­τα­φρα­στή, χά­ρη στον οποίο έγι­ναν προ­σπε­λά­σι­μα για τον Βούλ­γα­ρο ανα­γνώ­στη αρι­στουρ­γή­μα­τα της αρ­χαί­ας και της σύγ­χρο­νης ελ­λη­νι­κής ποί­η­σης («Πα­λα­τι­νή Αν­θο­λο­γία», Κα­βά­φης, Σε­φέ­ρης, Ελύ­της, Σι­κε­λια­νός κ.α). Το με­τα­γρα­φι­κό του έρ­γο πε­ρι­λαμ­βά­νει απο­δό­σεις και από άλ­λες γλώσ­σες (π.χ. Η Αλί­κη μέ­σα από τον κα­θρέ­φτη), κα­θώς  και την πλη­ρέ­στε­ρη Αν­θο­λο­γία του γαλ­λι­κού σουρ­ρε­α­λι­σμού, την πα­ρου­σί­α­ση της ποί­η­σης του Λω­τρε­α­μόν κ.ά.
Η ποι­η­τι­κή του συλ­λο­γή Ση­μειω­μα­τά­ριο, που εκ­δό­θη­κε το 1967, τά­ρα­ξε τη βα­ρειά στα­σι­μό­τη­τα που επι­κρα­τού­σε στη βουλ­γα­ρι­κή πο­λι­τι­στι­κή ζωή την επο­χή εκεί­νη λό­γω των κρα­τού­ντων ιδε­ο­λο­γι­κών σχη­μά­των. Ακο­λού­θη­σαν πολ­λά χρό­νια σκό­πι­μης απο­σιώ­πη­σης του ονό­μα­τος και του έρ­γου του Γκέ­τσεφ. Μα­κριά από την μα­ταιο­δο­ξία λο­γο­τε­χνι­κών συ­ντε­χνιών και από κά­θε με­τριό­τη­τα πνεύ­μα­τος, απο­μο­νω­μέ­νος στην «αε­τί­σια φω­λιά» του στον τε­λευ­ταίο όρο­φο μιας πο­λυ­κα­τοι­κί­ας της Σό­φιας, ο Στ. Γκέ­τσεφ εξα­κο­λού­θη­σε τη δη­μιουρ­γι­κή γρα­φή του μέ­χρι την τε­λευ­ταία μέ­ρα της ζω­ής του. Στη μα­γνη­τι­κή προ­σω­πι­κό­τη­τά του προ­σέ­τρε­ξαν για λο­γο­τε­χνι­κές συμ­βου­λές δε­κά­δες νέ­οι Βούλ­γα­ροι λο­γο­τέ­χνες αντλώ­ντας εν­θάρ­ρυν­ση από τη γνώ­ση και την πεί­ρα του.

Με­τά την πο­λι­τεια­κή με­τα­βο­λή του 1989 εκ­δό­θη­καν τα έρ­γα που συ­νέ­γρα­ψε ο Γκέ­τσεβ κα­τά τη διάρ­κεια όλων αυ­τών των χρό­νων. Κυ­κλο­φό­ρη­σαν οι ποι­η­τι­κές του συλ­λο­γές Αυ­το­τι­μω­ρία, Ερω­τή­μα­τα, Ση­μειω­μα­τά­ριο (δεύ­τε­ρη έκ­δο­ση), τα μυ­θι­στο­ρή­μα­τα Η Βι­κτω­ρία και οι γιοί της, το ψευ­δο­φι­λο­σο­φι­κό και ψευ­δο­αυ­το­βιο­γρα­φι­κό μυ­θι­στό­ρη­μα «Γνώ­θι σ’ εαυ­τόν», οι συλ­λο­γές δι­η­γη­μά­των Στυ­γνή ευ­ερ­γέ­τι­δα, Ο κα­τα­δι­κα­σμέ­νος του Signore κ.ά. Το 1985 η Εται­ρεία Βούλ­γα­ρων Με­τα­φρα­στών του απέ­νει­με βρα­βείο για τις με­τα­φρά­σεις του από την ελ­λη­νι­κή γλώσ­σα των ποι­η­μά­των του Κα­βά­φη και για το συ­νο­λι­κό με­τα­φρα­στι­κό του έρ­γο. Τι­μή­θη­κε με τι­μη­τι­κό δί­πλω­μα από το υπουρ­γείο Πο­λι­τι­σμού της Βουλ­γα­ρί­ας· η Γαλ­λία ανα­γνώ­ρι­σε τη συμ­βο­λή του για τη διά­δο­ση των γαλ­λι­κών γραμ­μά­των, απο­νέ­μο­ντάς του τον τί­τλο «Ιπ­πό­της του Τάγ­μα­τος των Τε­χνών και της Λο­γο­τε­χνί­ας». Η Ελ­λά­δα εν­δια­φέρ­θη­κε επί­σης για την πο­λυ­ε­τή ερ­γα­σία του Στ. Γκέ­τσεφ, που εί­χε στό­χο την πνευ­μα­τι­κή γνω­ρι­μία των δύο λα­ών. Το 1996 ο πρέ­σβης της Ελ­λά­δας, Αθ. Σι­δε­ρής ανέ­λα­βε την πρω­το­βου­λία για την έκ­δο­ση των τριών τό­μων με το έρ­γο του Γκέ­τσεφ (δί­το­μη Αν­θο­λο­γία σύγ­χρο­νης ελ­λη­νι­κής ποί­η­σης και τρί­τος τό­μος με απο­μνη­μο­νεύ­μα­τα του συγ­γρα­φέα για τις συ­να­ντή­σεις του με Έλ­λη­νες δια­νο­ού­με­νους) και του απέ­νει­με τον Χρυ­σό Σταυ­ρό του Τάγ­μα­τος της Τι­μής. Το 1999 ο δή­μαρ­χος Αθη­ναί­ων Δ. Αβρα­μό­που­λος απέ­νει­με στον Στ. Γκέ­τσεβ Χρυ­σό Με­τάλ­λιο εκ μέ­ρους της Εται­ρεί­ας Ελ­λή­νων Με­τα­φρα­στών.
Λί­γες μέ­ρες πριν σβή­σει, νι­κη­μέ­νος από την επά­ρα­τη νό­σο, ο Γκέ­τσεβ πρό­λα­βε να δει τυ­πω­μέ­νο το τε­λευ­ταίο του βι­βλίο, τα απο­μνη­μο­νεύ­μα­τά του με τί­τλο Οι φί­λοι μου οι Έλ­λη­νες, για τις συ­να­ντή­σεις και τις συ­νερ­γα­σί­ες του με Έλ­λη­νες συγ­γρα­φείς και ποι­η­τές. Τα λο­γο­τε­χνι­κά πορ­τραί­τα των Κα­βά­φη, Σε­φέ­ρη, Ελύ­τη, Κα­ζαν­τζά­κη, Βάρ­να­λη, Λου­ντέ­μη, Δι­κταί­ου, της Κι­κής και του Άθω Δη­μου­λά, η πα­ρου­σί­α­ση της Πα­λα­τι­νής Αν­θο­λο­γί­ας, οι εντυ­πώ­σεις από τις επι­σκέ­ψεις του στο Άγιον Όρος τη δε­κα­ε­τία του ’30 (τα χρό­νια εκεί­να ο συγ­γρα­φέ­ας υπη­ρε­τού­σε στη δι­πλω­μα­τι­κή απο­στο­λή της Βουλ­γα­ρί­ας στην Αθή­να), από τις ελ­λη­νι­κές αρ­χαιό­τη­τες προ­κα­λούν το εν­δια­φέ­ρον όχι μό­νο του Βούλ­γα­ρου, αλ­λά και του Έλ­λη­να ανα­γνώ­στη. Με τον τό­μο αυ­τό ολο­κλη­ρώ­θη­κε η δί­γλωσ­ση έκ­δο­ση (στα βουλ­γά­ρι­κα και στα ελ­λη­νι­κά) της τρι­λο­γί­ας, επι­χο­ρη­γού­με­νη από την ελ­λη­νι­κή πρε­σβεία στη Σό­φια. Οι πρώ­τοι δύο τό­μοι πε­ρι­λαμ­βά­νουν τις με­τα­φρά­σεις του Στ. Γκέ­τσεφ ελ­λη­νι­κής ποί­η­σης του 19^ου και 20^ού αιώ­να.
Τα θε­α­τρι­κά έρ­γα του Γκέ­τσεβ – Η δί­κη για την εξα­φά­νι­ση της σώ­μα­τος του Ιη­σού από τη Να­ζα­ρετ, απο­κα­λού­με­νου Χρι­στού, Ο Γολ­γο­θάς του λη­στή Βαρ­ρα­βά, Ο Ιου­λια­νός ο Απο­στά­της θί­γουν θέ­μα­τα σπά­νια για την ευ­ρω­παϊ­κή λο­γο­τε­χνία λό­γω της ευ­ρυ­μά­θειας και της βα­θειάς γνώ­σης που απαι­τεί η πραγ­μά­τευ­ση του χρι­στο­λο­γι­κού θέ­μα­τος. Η κρι­τι­κός θε­ά­τρου Σε­βε­λί­να Γκιό­ρο­βα σχο­λιά­ζει ότι τα έρ­γα αυ­τά διέ­πο­νται από τη φι­λο­σο­φία ενός νέ­ου ου­μα­νι­σμού, βα­σι­ζό­με­νου σε γνώ­ση της βι­βλι­κής πα­ρά­δο­σης και της Και­νής Δια­θή­κης, της θε­ο­λο­γί­ας και της πρω­το­χρι­στια­νι­κής αγά­πης. Στον κό­σμο μας, βυ­θι­σμέ­νο απο­κλει­στι­κά σε υλι­κές απο­λαύ­σεις, πνιγ­μέ­νο στις πα­ρα­μορ­φω­μέ­νες και σκλη­ρές ει­κό­νες της μα­ζι­κής κουλ­τού­ρας, ένας με­γά­λος λο­γο­τέ­χνης ανα­κί­νη­σε το θέ­μα για τον πνευ­μα­τι­κό οί­στρο, την αν­θρω­πιά, την αγά­πη και την ανα­ζή­τη­ση δρό­μων για μια νέα πο­ρεία του αν­θρώ­που.

«Εί­μαι βα­θύ­τα­τα πε­πει­σμέ­νος», επι­ση­μαί­νει σε μια συ­νέ­ντευ­ξή του ο Γκέ­τσεβ, «ότι η κά­θε δι­πο­λι­κή εναλ­λα­κτι­κή, το σχή­μα συν-πλην, πά­ντα εμπε­ριέ­χει πολ­λές άλ­λες λύ­σεις, επει­δή ανά­με­σα στους δύο πό­λους υπάρ­χει αρ­κε­τός χώ­ρος γι’ αυ­τές».