Σιδηρόδρομοι

Τι απο­τε­λεί στην λο­γο­τε­χνία την πεμ­πτου­σία της συ­μπύ­κνω­σης; Η ποί­η­ση; Απο­στρο­φές που ση­μα­δεύ­ουν τον ανα­γνώ­στη για πά­ντα ή του­λά­χι­στον για μια πε­ρί­ο­δο της ζω­ής του; Τί­τλοι που ση­μα­το­δο­τουν αφ’ εαυ­τών ολό­κλη­ρες πε­ριο­χές της αν­θρώ­πι­νης συν­θή­κης;
Όταν βρε­θού­με μπρο­στα σε μιά τέ­τοια συν­θή­κη, στα­μα­τά­με να δια­βά­ζου­με, το εύ­ρος της ανα­πνο­ής μας μι­κραί­νει (ελατ­τού­ται θα ’θε­λα να γρά­ψω), χα­μο­γε­λά­με αδιό­ρα­τα εν­δε­χο­μέ­νως, το βλέμ­μα μας απλώ­νε­ται στη σε­λί­δα, ή δια­σχί­ζει το πα­ρά­θυ­ρο και, μοι­ραία αρ­χί­ζει μια έκλυ­ση ιδε­ών και συ­ναι­σθη­μά­των η οποία οδη­γεί, μοι­ραία επί­σης, στην με­τα­ποί­η­ση του ει­σερ­χο­μέ­νου ερε­θί­σμα­τος· για με­ρι­κούς απο μας η σα­γή­νη της με­τα­ποί­η­σης εί­ναι με­γά­λη. Ή, να το πω αλ­λιώς, η πα­ρα­κο­λού­θη­ση της με­τα­ποι­η­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας, εί­ναι σα­γη­νευ­τι­κή. Αυ­τά με το συ­γκε­κρι­μέ­νο ερέ­θι­σμα μιας φρά­σης του Κώ­στα Μαυ­ρου­δή, «πώς μπο­ρεί να έχει μυ­θι­στό­ρη­μα μια χώ­ρα χω­ρίς σι­δη­ρό­δρο­μο».

Τον νου μου ολό­κλη­ρο κα­τέ­λα­βαν τα δύο άκρα ενός πα­ρά­ξε­νου συ­νε­χούς.
Στην μία άκρη η ει­κό­να της Κα­τιού­σας να κοι­τά­ζει από την απο­βά­θρα μέ­σα από το πα­ρά­θυ­ρο, το κου­πέ στο οποίο ο Νε­χλιού­ντοφ χαρ­το­παί­ζει με άλ­λους αξιω­μα­τι­κούς, οι ανά­σες τους να χο­ρη­γούν την απα­ραί­τη­τη συ­ναι­σθη­μα­τι­κή από­στα­ση θο­λώ­νο­ντας το τζά­μι και κα­θι­στώ­ντας την ηρω­ί­δα ανύ­παρ­κτη για την όρα­ση και τη συ­νεί­δη­ση του ασυ­νεί­δη­του ερα­στή, οι ατμοί του τραί­νου που φεύ­γει να επι­τεί­νουν και να ολο­κλη­ρώ­νουν την ερη­μία της εγκα­τα­λει­πό­με­νης γυ­ναί­κας, ο δε ήχος της αμα­ξο­στοι­χί­ας που απο­χω­ρεί να μπαί­νει με την ευ­κο­λία που έχουν οι ήχοι να διεισ­δύ­ουν κα­τευ­θεί­αν στην καρ­διά μου. Αυ­τά στα δε­κα­τέσ­σε­ρά μου. Ακό­μα κι αυ­τήν την ηλι­κία μπο­ρού­σε να συ­γκι­νή­σει έως δα­κρύ­ων ο Τολ­στόι.
Συγ­χρό­νως και κα­τ’ αντί­στι­ξιν, στο άλ­λο άκρο η τε­λευ­ταία φο­ρά που μπή­κα και –πρό­κει­ται για χρό­νια να μπω– σε «Έλ­λη­να Σι­δη­ρό­δρο­μο». Η επι­λο­γή ήταν κα­θα­ρά ρο­μα­ντι­κή, για να δω τα το­πία που διέ­σχι­ζα μι­κρή πη­γαί­νο­ντας προς το Λια­νο­κλά­δι, τα βου­νά, τη γέ­φυ­ρα της Πα­πα­διάς, τους μι­κρούς εγκα­τα­λε­λειμ­μέ­νους εν­διά­με­σους σταθ­μούς, τις απεί­ρα­χτες πλα­γιές, να αι­σθαν­θώ τον υπο­κεί­με­νο γλυ­κό θό­ρυ­βο της προ­σμο­νής: ντουπ ντουπ ντουπ.
Τα πα­ρά­θυ­ρα ήταν ζω­γρα­φι­σμέ­να πά­νω απ την οπτι­κή μου δυ­να­τό­τη­τα με γκρα­φί­τι, μια φοι­τή­τρια επι­κοι­νω­νού­σε με υστε­ρι­κή αναί­δεια συ­νε­χώς, προσ­δί­δο­ντας χυ­δαιό­τη­τα στο ιδιό­λε­κτό της, ο ελεγ­κτής μύ­ρι­ζε εγκα­τε­στη­μέ­νη απλυ­σιά, να μη σας κου­ρά­ζω άλ­λο!

Ωραία, δεν έχου­με σι­δη­ρό­δρο­μο. Αυ­τό το με­τα­φο­ρι­κό μόρ­φω­μα δεν εί­ναι σι­δη­ρό­δρο­μος. Πό­σο μυ­θι­στό­ρη­μα έχου­με; Δια­βά­ζο­ντας πα­λιούς και νέ­ους πε­ζο­γρά­φους, βλέ­που­με ότι για να «στα­θεί» ένα μυ­θι­στό­ρη­μα πρέ­πει να φύ­γει απ’ την Ελ­λά­δα, πρέ­πει οι ήρω­ές του να τα­ξι­δεύ­ουν στον κό­σμο, να έχει κα­λο­γραμ­μέ­νες και εμπνέ­ου­σες πε­ρι­γρα­φές τό­πων – συ­χνα εξω­τι­κών ή ερευ­νη­μέ­νων προ­σε­χτι­κά πε­ριο­χών από φα­ντα­σιω­μέ­νες στο πα­ρελ­θόν και στο πα­ρόν πό­λεις, το Πα­ρί­σι ή την Πρά­γα ή την Βαρ­κε­λώ­νη επί πα­ρα­δείγ­μα­τι.
Συ­χνά ένα τραί­νο δια­σχί­ζει αυ­τά τα μυ­θι­στο­ρή­μα­τα, με­τα­φέ­ρει με την ποι­η­τι­κή των ήχων ή της θέ­ας που φεύ­γει απ’ το πα­ρά­θυ­ρο όποιες σκέ­ψεις κα­τα­κλύ­ζουν τον συγ­γρα­φέα, αλ­λά έχε­τε δει που­θε­νά έναν σύγ­χρο­νο Ελ­λη­να Σι­δη­ρό­δρο­μο να παί­ζει έναν ποι­η­τι­κό ρό­λο στην πε­ζο­γρα­φία μας; Να την δια­σχί­ζει με τρό­πο που να προ­κα­λεί κά­τι που μπο­ρεί να οδη­γή­σει σε κά­τι άλ­λο, σε σκέ­ψεις χω­ρίς τη ρυ­πα­ρό­τη­τα που το πε­ρι­βάλ­λει;
Δια­βά­ζο­ντας νε­ο­έλ­λη­νες και δη νέ­ους, πο­λύ νέ­ους Έλ­λη­νες πε­ζο­γρά­φους, δια­βά­ζω ανα­γλυ­φές της απελ­πι­σί­ας της βρό­μας, του αμή­χα­νου κα­νι­βα­λι­κού σεξ, της γλώσ­σας που αρ­γκο­ποιεί­ται συ­στη­μα­τι­κά και καμ­μιά φο­ρά σχε­δόν υπο­κα­θι­στά τον λό­γο και βλέ­πω μό­νο με­μο­νω­μέ­να κα­ρέ της μι­ζέ­ριας, ανί­κα­να να δώ­σουν μια ει­κό­να της σύ­νο­λης κοι­νω­νί­ας, ανί­κα­να να αντα­πο­κρι­θουν σε μια βα­σι­κή λει­τουρ­γία της λο­γο­τε­χνί­ας, να τέρ­πει και ίσως να μας δι­δά­σκει δη­λα­δή, εστω με ορι­σμέ­νες απο τις ιδιό­τη­τές της, όπως το στυλ …
Εί­ναι αυ­τή μια θέ­ση αυ­στη­ρή ή απαι­τη­τι­κή ή απλώς ζη­τά­με, χρεια­ζό­μα­στε –όπως γρά­φουν οι κρι­τές εστια­το­ρί­ων– «value for money».
Εδώ και πο­λύ και­ρό εί­χα μιαν άρ­νη­ση να δια­βά­σω ελ­λη­νι­κό μυ­θι­στό­ρη­μα, να μπαί­νω από την κλει­δα­ρό­τρυ­πα για να πα­ρα­κο­λου­θή­σω αφά­ντα­στα πλη­κτι­κούς κα­θη­με­ρι­νούς δια­λό­γους κρε­βα­το­κά­μα­ρας, διαν­θι­σμέ­νους με ατά­κες μπαρ και πά­λι μπαρ και δώ­στου μπαρ και συ­νέ­πειες του αλ­κο­όλ με πο­νο­κε­φά­λους, εμε­τούς, βρό­μι­κα σε­ντό­νια και δεν ξέ­ρω τι άλ­λο! Ο αντί­πους; Τα μυ­θι­στο­ρή­μα­τα των κυ­ριών με αβά­στα­χτα συ­ναι­σθή­μα­τα κι­νη­τού τη­λε­φώ­νου, ανα­ζη­τή­σεις ψυ­χα­να­λυ­τι­κών ερ­μη­νειών και πλο­κή «πει­ραγ­μέ­νου» Άρ­λε­κιν.

Το τα­ξί­δι σαν έν­νοια έχει –ανα­γνω­ρί­ζω– πο­λύ απο­μυ­θο­ποι­η­θεί στην επο­χή μας.
Εμείς χά­νου­με. Εμείς χά­νου­με όταν δεν κα­τα­λα­βαί­νου­με πό­ση ανά­γκη έχου­με να συ­ντη­ρού­με τους μύ­θους μας. Όχι με μιαν αγκύ­λω­ση σε ηθι­κά δι­δάγ­μα­τα και δεν ξέ­ρω τι άλ­λο! Μα με αυ­τή την αρω­μα­τι­κή γα­λου­χία που οι μύ­θοι θα μπο­ρού­σαν να μας συ­ντη­ρούν διαρ­κώς μή­πως και κα­τα­φέ­ρου­με να συλ­λά­βου­με και να διεκ­δι­κή­σου­με κά­τι κα­λύ­τε­ρο απ’ αυ­τό που μας μέλ­λει όταν, όπως λέ­ει ο ποι­η­τής, «ξε­σπά­σει το μέλ­λον».
Τα­ξι­δεύ­ου­με δια­δι­κα­στι­κά, χω­ρίς εν­διά­με­σους σταθ­μούς, χω­ρίς Ιθά­κες. Η μάλ­λον κα­λύ­τε­ρα με απο­χρω­μα­τι­σμέ­νες απο­βου­τυ­ρω­μέ­νες α-νο­ή­σι­μες Ιθά­κες χω­ρίς νό­στο, άνο­στες. Ο τό­πος δέν πα­ρά­γει νό­η­μα μην πα­ρά­γο­ντας προ­ϊ­όν και οι συ­γκι­νή­σεις που πα­ρά­γει εί­ναι μό­νο αυ­τές του κομ­μα­τι­κού, ού­τε καν του πο­λι­τι­κού, σαρ­κο­βό­ρου γί­γνε­σθαι.
Πώς να πα­ρά­γει μυ­θι­στό­ρη­μα; Κι όταν το πα­ρά­γει με κά­ποιο φι­λό­τι­μο, το πα­ρά­γει σε χρό­νους ιστο­ρι­κούς, χω­ρίς το μί­α­σμα της επο­χής, ή σε τό­πους πε­ριο­ρι­σμέ­νους με συ­νε­κτι­κή κουλ­τού­ρα, στην Άν­δρο, στην Κρή­τη, κλπ.
Άλ­λως; Μή­πως εί­ναι και­ρός ν΄απο­κτή­σου­με σι­δη­ρό­δρο­μο, να χα­ρά­ξου­με κα­μιά δια­δρο­μή, κά­ποιο «τέ­λος»;

Ευ­χο­λό­για;