Cosplay: Ο άλλος μου εαυτός

Οι περισσότεροι μασκαρευόμαστε μόνο μια φορά τον χρόνο, την περίοδο της Αποκριάς. Αλλά για τους cosplayers, ανθρώπους που υιοθετούν άλλες οπτικές ταυτότητες και ντύνονται όπως οι λατρεμένοι τους ήρωες από κόμικς, βιντεοπαιχνίδια, βιβλία, ταινίες, ή τηλεοπτικές σειρές, το παιχνίδι της μεταμφίεσης είναι τρόπος ζωής. Το παιχνίδι, άλλωστε, ενυπάρχει μέσα στη (διεθνώς επικρατούσα) λέξη cosplay, που ορίζει μια ιδιαίτερη «φυλή» στο σύμπαν της ποπ κουλτούρας. Αποτελώντας σύντμηση των λέξεων costume και play, ο νεολογισμός ενώνει το ρούχο της μεταμφίεσης με την παιγνιώδη διάθεση της κατασκευής και χρήσης του. Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει το λεξικό Merriam – Webster, είναι η ένδυση ενός ατόμου που υποκρίνεται κάποιο φανταστικό χαρακτήρα. Στην ουσία, πρόκειται για ένα είδος καλλιτεχνικής περφόρμανς, όπου οι συμμετέχοντας μακιγιάρονται και φορούν κατάλληλα ρούχα και αξεσουάρ, ενσαρκώνοντας τον αγαπημένο τους ήρωα ή ηρωίδα.
Το φαινόμενο είναι περισσότερο συνηθισμένο σε Ασία, Αμερική και Ευρώπη, από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα. Η αλματώδης αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που υιοθέτησαν αυτό το χόμπι, ανέδειξε το γεγονός ως μία σημαντική πτυχή της σύγχρονης έκφρασης. Το βασικό στοιχείο που χαρακτηρίζει αυτή την πολύχρωμη συνομοταξία, είναι το πάθος. Πάθος στα αισθήματα που τρέφουν για κάποιους φανταστικούς χαρακτήρες, πάθος στην εκδήλωση της αγάπης τους, πάθος μαζί με φαντασία στην κατασκευή της (μετ)αμφίεσης.

Στην πλειονότητά τους, οι ρέκτες του είδους αφιερώνουν από λίγες ημέρες και εβδομάδες, μέχρι ολόκληρο σχεδόν τον χρόνο, προκειμένου να ετοιμάσουν τη δημόσια εμφάνισή τους σε μεγάλα φεστιβάλ κόμικς, επιστημονικής φαντασίας κ.λπ., καθώς και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εκεί, ανάμεσα στους εκατοντάδες επισκέπτες των φεστιβάλ και του διαδικτύου, «συστήνονται» με τα ενδυματολογικά ντεσού και το μακιγιάζ που προσομοιάζει στον χαρακτήρα που υποδύονται. Δεν είναι λίγοι και λίγες, μάλιστα, που ενσαρκώνουν κάποια φιγούρα από κόμικς που έχουν σχεδιάσει οι ίδιοι, λανσάροντας με αυτό τον τρόπο τη δημιουργία τους. Στην Ελλάδα, οι πρώτες εμφανίσεις του είδους σημειώθηκαν στα φεστιβάλ του περιοδικού Βαβέλ, και συνεχίζονται (διαρκώς περισσότερες και πιο εντυπωσιακές), σε ανάλογα φεστιβάλ («συνέδρια» σύμφωνα με τη διεθνή ορολογία) που γίνονται στις μέρες μας, όπως το Comicdom Con, το AthensCon κ.ά.

Κατασκευαστικά, οι στολές της μεταμφίεσης ποικίλλουν. Ξεκινούν από την χρήση φτηνών υλικών και φθάνουν μέχρι περίτεχνες στις λεπτομέρειές τους δημιουργίες. Για το λόγο αυτό, μάλιστα, πολλά διεθνή φεστιβάλ (ανάμεσά τους και το Comicdom Con) έχουν εντάξει στο πρόγραμμά τους διαγωνισμούς καλύτερης –και πιο πειστικής– εμφάνισης. Βασικός κανόνας και κριτήριο για την απονομή των σχετικών βραβείων: Η στολή πρέπει να είναι χειροποίητη, με φαντασία και ευρηματικότητα στη χρήση των υλικών. Σε ένα άρθρο του στους Νιου Γιορκ Τάιμς, ο συντάκτης και «ψηφιακός αφηγητής» Τζαμάλ Τζόρνταν τάσσεται σαφώς υπέρ του χειροποίητου: «Μια στολή θεωρείται καλή, τόσο για τη δημιουργικότητα στα υλικά και την κατασκευή όσο και για το τελικό αποτέλεσμα. Έτσι, ενώ κάποιοι δαπανούν πολλά χρήματα προκειμένου να αγοράσουν έτοιμες στολές, πολύ περισσότεροι επενδύουν σε χρόνο, χρησιμοποιώντας φθηνά υλικά και οικιακά αντικείμενα, για να μεταμορφωθούν σε χαρακτήρες υπεράνθρωπων, μυθικών διαστάσεων».

Σε αυτές τις «εκ των ενόντων» κατασκευές επιστρατεύονται τα πιο ετερόκλητα υλικά: υφάσματα, χαρτόνια, αφρολέξ, ελαφρά μεταλλικά πλέγματα, πλαστικό, ψευδοκοσμήματα κ.λπ. Βαμμένα μαλλιά, περούκες, χρωματιστοί φακοί επαφής, μακιγιάζ προσώπου και ζωγραφική σώματος χρησιμοποιούνται επίσης, προκειμένου να τονιστεί περισσότερο η ομοιότητα με τον πρωτότυπο χαρακτήρα. Φέροντας και φορώντας μια άλλη ταυτότητα, υιοθετούν επιπλέον τους τρόπους και τη γλώσσα του σώματος των αγαπημένων τους χαρακτήρων.

Στους διάφορους, ανά τον κόσμο διαγωνισμούς για την ανάδειξη του καλύτερου… σωσία, συνεκτιμώνται διάφορα στοιχεία. Η ακρίβεια στην απόδοση του πρωτότυπου χαρακτήρα είναι το βασικό. Κρίνεται η κίνηση, οι εκφράσεις του προσώπου, καθώς και η διάδραση με άλλα άτομα που υποδύονται χαρακτήρες από την ίδια ιστορία. Βαθμολογείται ακόμα, η κόμμωση και η βαφή του μαλλιού, το μακιγιάζ και τα αξεσουάρ που συμπληρώνουν την εμφάνιση. Τέλος, εξετάζεται η ποιότητα κατασκευής της στολής, πόσο λειτουργική είναι στις κινήσεις του σώματος και, φυσικά, το ποσοστό του χειροποίητου στην κατασκευή.

Οι εμφανίσεις αυτές γίνονται σόλο, ντουέτο, ή σε ομάδα, ανάλογα με τη σύνθεση των ηρώων στις πρωτότυπες ιστορίες. Οι αφοσιωμένοι ακόλουθοι δεν λατρεύουν, απλώς, τους φανταστικούς πρωταγωνιστές. Οι ζωές τους καθορίζονται από αυτούς. Αρκετοί γνώστες (αλλά και κάμποσοι… αγνωστικιστές) επιχείρησαν να ερμηνεύσουν αυτό το –διεθνών διαστάσεων– φαινόμενο, με κοινωνιολογικές και ψυχαναλυτικές αναφορές. Επικαλούνται τη «φαντασία της απόδρασης», για την αποφυγή δυσάρεστων, βαρετών, ή παθητικών πτυχών της καθημερινής ζωής, και παραπέμπουν στον Φρόυντ, που θεωρούσε ότι μια ποσόστωση «φαντασίας αποφυγής» (escapist fantasy) αποτελεί απαραίτητο στοιχείο στη ζωή των ανθρώπων. «Δεν αντέχουν να υπομείνουν στην περιορισμένη ικανοποίηση που μπορούν να αποσπάσουν από την πραγματικότητα» ήταν η διάγνωσή του, έναν αιώνα πριν την εμφάνιση των cosplayers στο διεθνές προσκήνιο.

Σε όλα αυτά, οι ίδιοι απαντούν με το σαρδόνιο γέλιο του Τζόκερ. Αποφυγή, απόδραση, όπως και αν προσπαθούν να ορίσουν το παιχνίδι της μεταμφίεσης οι σύγχρονοι σκεπτικιστές, παραβλέπουν κάτι ουσιώδες: Η διαφυγή με όχημα τη φαντασία, μπορεί να έχει τόσο αρνητικές όσο και θετικές έννοιες και αποτελέσματα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αξιοποίησαν τις ευφάνταστες εμφανίσεις τους, αποκτώντας εκατομμύρια ακολούθους στο Διαδίκτυο. Το πρώτο καφέ-cosplay άνοιξε στο Τόκιο στα τέλη του ’90 και σύντομα η μόδα εξαπλώθηκε, παράλληλα με τις εμφανίσεις από ιαπωνικά κόμικς (manga) και κινούμενα σχέδια (anime). Η φαντασμαγορική παρουσία τους είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του Costume-Con: ενός φεστιβάλ αφιερωμένου αποκλειστικά στους μύστες του είδους. Παράλληλα, η εικόνα τους ενέπνευσε τη διαφήμιση, με αποτέλεσμα αρκετοί να υπογράφουν συμβόλαια με διεθνή πρακτορεία, μετατρέποντας το χόμπι τους σε επικερδή επαγγελματική καριέρα. Η αλήθεια, πάντως, ίσως να κρύβεται στα λόγια κάποιου πιστού οπαδού που τα διαμοιράζει στο διαδίκτυο: «Η αγάπη μου για αυτό το παιχνίδι με κρατά ζωντανό. Γερνάς όταν σταματάς να παίζεις». 

(Η φωτογράφηση έγινε κατά τη διάρκεια του 5^ου Athens Con, που διοργανώθηκε το διήμερο 30/11 -1/12/2019 στο Tae Kwon Do Παλαιού Φαλήρου)