O Εύξεινος Πόντος προέκταση της Μεσογείου, μήπως και του Ατλαντικού;

Ο Εύ­ξει­νος Πό­ντος –η Μαύ­ρη Θά­λασ­σα– εί­ναι μια κλει­στή θά­λασ­σα που, αν και δε βρέ­χει ακτές της σύγ­χρο­νης Ελ­λά­δας, πιά­νει με­γά­λο χώ­ρο στις καρ­διές των Ελ­λή­νων, για πολ­λούς και γνω­στούς ιστο­ρι­κούς και ισχυ­ρά ταυ­το­τι­κούς λό­γους, οι οποί­οι συ­γκι­νούν.
Χαρ­το­γρα­φι­κά ο Εύ­ξει­νος Πό­ντος εί­ναι μια ση­μα­ντι­κή πε­ρί­πτω­ση, που δια­τρέ­χει την ιστο­ρία της χαρ­το­γρα­φί­ας  –  πε­ρι­γρα­φι­κά από την αρ­χαιό­τη­τα και απει­κο­νι­στι­κά από τον με­σαί­ω­να μέ­χρι σή­με­ρα. Όμως, εκτός από ση­μα­ντι­κή, η πε­ρί­πτω­ση της χαρ­το­γρα­φί­ας του εί­ναι και ιδιαί­τε­ρη, άξια προ­σο­χής για πολ­λούς λό­γους. Ενώ ακό­μα και από μια πρό­χει­ρη θέ­α­ση της υδρο­γεί­ου σφαί­ρας (π.χ. της Google, χά­ριν συ­ντο­μί­ας) μοιά­ζει γε­ω­γρα­φι­κά ως δί­δυ­μο με την Κα­σπία Θά­λασ­σα, αυ­τό δεν ισχύ­ει στην χαρ­το­γρα­φι­κή ιστο­ρι­κή τά­ξη, όπως και στον σύγ­χρο­νο υδρο­γρα­φι­κό κα­νό­να. Πρώ­τον, διό­τι η Κα­σπία δεν εί­ναι θά­λασ­σα πα­ρό­τι ανα­γρά­φε­ται ως τέ­τοια, αλ­λά λί­μνη σύμ­φω­να με τους υδρο­γρα­φι­κούς ορι­σμούς και, δεύ­τε­ρον, διό­τι η Κα­σπία δεν απο­τέ­λε­σε πο­τέ γε­ω­γρα­φι­κό, χαρ­το­γρα­φι­κό και γε­ω­πο­λι­τι­κό δια­κύ­βευ­μα στους βαθ­μούς, τα με­γέ­θη και τις εντά­σεις που απο­τέ­λε­σε ο Εύ­ξει­νος Πό­ντος. Η Κα­σπία πα­ρέ­μει­νε πά­ντα κλει­στή στη μο­να­ξιά μιας λί­μνης –έστω τό­σο με­γά­λης – πο­λύ μα­κρυά από το φως που φώ­τι­ζε τον Εύ­ξει­νο στις χαρ­το­γρα­φι­κές απει­κο­νί­σεις και τις γε­ω­πο­λι­τι­κές εμπλο­κές, οι οποί­ες πλού­τι­ζαν και συ­νε­χί­ζουν να πλου­τί­ζουν τη χαρ­το­γρα­φία του.
Αλ­λά και στη συλ­λο­γι­κή μνή­μη, όχι μό­νον όσων αγα­πά­νε να σκέ­πτο­νται και να θυ­μού­νται τη γε­ω­γρα­φία με τη συ­ντρο­φιά των χαρ­τών, αλ­λά και όσων σκέ­πτο­νται και θυ­μού­νται τη γε­ω­γρα­φία με τους «χάρ­τες» του νου τους, ο Εύ­ξει­νος Πό­ντος ήταν η φυ­σι­κή συ­νέ­χεια της Με­σο­γεί­ου, το θα­λάσ­σιο όλον στο κέ­ντρο της Οι­κου­μέ­νης των Μι­λη­σί­ων.

Και να η ομορ­φιά της σχέ­σης συ­νέ­χειας του Εύ­ξει­νου Πό­ντου με τη Με­σό­γειο: μια λε­πτο­μέ­ρεια ελέγ­χου, ένα τεστ ικα­νό­τη­τας να προ­χω­ρή­σεις, το «φίλ­τρο των τολ­μη­ρών της ναυ­το­σύ­νης». Το «φίλ­τρο» της δο­κι­μα­σί­ας για να συ­νε­χί­σεις από τη Με­σό­γειο στον Εύ­ξει­νο. Το «φίλ­τρο» με τα δύο στε­νώ­μα­τα στις άκρες, τους δύο πορ­θμούς, τον μα­κρύ Ελ­λή­σπο­ντο και τον βρα­χύ Βό­σπο­ρο, με ένα μι­κρό θα­λάσ­σιο πλά­τε­μα στη μέ­ση, την Προ­πο­ντί­δα στο μέ­σο του «φίλ­τρου», του προ­θά­λα­μου της ανά­σας του ναυ­τι­κού, πριν την έξο­δό του στον απαι­τη­τι­κό Πό­ντο!

To «ένα» λοι­πόν της Με­σο­γεί­ου με τον Εύ­ξει­νο Πό­ντο συ­να­ντά­με στους με­σαιω­νι­κούς πρώ­ι­μους χάρ­τες στους λό­γιους και τους ναυ­τι­κούς, ανα­κα­λώ­ντας εδώ τον Έκο στην απο­δει­κτι­κή του πε­ρί της γνώ­σης της σφαι­ρι­κό­τη­τας της γης στον Με­σαί­ω­να, από τις δια­τυ­πώ­σεις του Ισι­δώ­ρου της Σε­βίλ­λης: Στα έρ­γα του Ισι­δώ­ρου που μι­λά­ει πε­ρί του ιση­με­ρι­νού, λέ­ει ο Έκο, εμ­φα­νί­ζε­ται ο ονο­μα­ζό­με­νος ‘χάρ­της κα­τά Τ’ όπου στο πά­νω μέ­ρος απει­κο­νί­ζε­ται η Ασία, για­τί στην Ασία κα­τά τον θρύ­λο βρι­σκό­ταν ο επί­γειος πα­ρά­δει­σος, το ορι­ζό­ντιο τμή­μα (του Τ) ανα­πα­ρι­στά στο ένα άκρο της τη Μαύ­ρη Θά­λασ­σα και στο άλ­λο τον Νεί­λο, το κα­τα­κό­ρυ­φο τη Με­σό­γειο, έτσι ώστε το τε­ταρ­το­κύ­κλιο αρι­στε­ρά ανα­πα­ρι­στά την Ευ­ρώ­πη και το άλ­λο δε­ξιά την Αφρι­κή. Και τρι­γύ­ρω ο με­γά­λος κύ­κλος του Ωκε­α­νού. Ο Εύ­ξει­νος Πό­ντος, λοι­πόν, με τη Με­σό­γειο και τον Νεί­λο σε σχή­μα «Τ», χω­ρί­ζει τις τρεις γνω­στές ηπεί­ρους της γνω­στής Οι­κου­μέ­νης στους με­σαιω­νι­κούς χάρ­τες, ενώ στους πορ­το­λά­νους ναυ­τι­κούς χάρ­τες ο Πό­ντος απο­τε­λεί συ­νέ­χεια της Με­σο­γεί­ου, ως κοι­νό γε­ω­γρα­φι­κό σύ­στη­μα.

Χαρ­το­γρα­φι­κό εν­δια­φέ­ρον για τον Εύ­ξει­νο Πό­ντο βρί­σκου­με σε όλους τους ναυ­τι­κούς πο­λι­τι­σμούς που έδρα­σαν στη Με­σό­γειο. Ει­δι­κά στους ναυ­τι­κούς πορ­το­λά­νους χάρ­τες του ύστε­ρου με­σαί­ω­να, προ­ϊ­ό­ντα της λα­τι­νι­κής –κυ­ρί­ως ιτα­λι­κής– ναυ­το­σύ­νης, η ακτο­γραμ­μι­κή γε­ω­με­τρία του Πό­ντου εί­ναι εντυ­πω­σια­κά κο­ντά στα ση­με­ρι­νά πρό­τυ­πα, λό­γω και του έντο­νου οι­κο­νο­μι­κού-εμπο­ρι­κού εν­δια­φέ­ρο­ντος των ισχυ­ρών ιτα­λι­κών ναυ­τι­κών πό­λε­ων της επο­χής. Το εν­δια­φέ­ρον αυ­τό δια­περ­νά όλους τους επό­με­νους αιώ­νες, ως απο­τέ­λε­σμα της συ­νε­χούς δια­μά­χης της συ­νε­χώς φθί­νου­σας Οθω­μα­νι­κής αυ­το­κρα­το­ρί­ας με τη Ρω­σι­κή, στην οποία ο Εύ­ξει­νος εί­ναι το θα­λάσ­σιο δια­κύ­βευ­μα και σε συν­δυα­σμό με τις γε­ω­πο­λι­τι­κές φι­λο­δο­ξί­ες των Αψ­βούρ­γων στην πε­ριο­χή. Πλή­θος χαρ­τών σε διά­φο­ρες κλί­μα­κες εκ­δί­δο­νται τον 19ο αιώ­να, με την Κρι­μαία κύ­ρια πε­ριο­χή στις απει­κο­νί­σεις.

Σε αυ­τό το πλη­θω­ρι­κό χαρ­το­γρα­φι­κό σκη­νι­κό, το οποίο σχε­τί­ζε­ται άμε­σα με το γε­ω­πο­λι­τι­κό εντα­τι­κό φορ­τίο, που διέ­κρι­νε πά­ντα τον Εύ­ξει­νο Πό­ντο, δε θα μπο­ρού­σαν να λεί­πουν οι με­γά­λες ατλα­ντι­κές ναυ­τι­κές δυ­νά­μεις όπως η Βρε­τα­νία, η οποία στα μέ­σα του 19ου αιώ­να δια­κρί­νε­ται σε χαρ­το­γρα­φι­κές πα­ρα­γω­γές, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας μά­λι­στα ανα­θε­ω­ρη­μέ­νες ανα­πα­ρα­γω­γές υφι­στά­με­νων χαρ­το­γρα­φή­σε­ων άλ­λων ευ­ρω­παϊ­κών δυ­νά­με­ων, που προη­γή­θη­καν στις απει­κο­νί­σεις της πε­ριο­χής.
Η πε­ρί­ο­δος της γε­ω­πο­λι­τι­κής τά­ξης της πε­ριό­δου του Ψυ­χρού Πο­λέ­μου έφε­ρε μια κάμ­ψη του χαρ­το­γρα­φι­κού εν­δια­φέ­ρο­ντος για την πε­ριο­χή, που ανα­τρέ­πε­ται στην με­τα­ψυ­χρο­πο­λε­μι­κή πε­ρί­ο­δο του 21ου αιώ­να, στην οποία επα­νέρ­χε­ται η γε­ω­πο­λι­τι­κή ση­μα­σία και ο ρό­λος των χαρ­το­γρα­φι­κών ανα­πα­ρα­στά­σε­ων σε αυ­τήν, όπου τώ­ρα οι πα­ρα­με­τρο­ποι­ή­σεις σχε­τί­ζο­νται με τα νέα δια­κυ­βεύ­μα­τα και τις ενερ­γεια­κές αντι­πα­ρα­θέ­σεις.
Στην επο­χή μας ο Εύ­ξει­νος Πό­ντος δεν πα­ρα­μέ­νει πλέ­ον μια συ­νέ­χεια της Με­σο­γεί­ου σε σχέ­ση σύγ­χρο­νου δι­πό­λου με την ανα­το­λι­κή πλευ­ρά της, αλ­λά κα­τα­χω­ρεί­ται επι­σή­μως στη διε­θνή τά­ξη των θα­λασ­σών του Ατλα­ντι­κού Ωκε­α­νού! Με όποια ερ­μη­νεία δί­νει κα­νείς στην διε­θνή αυ­τή κα­τα­χώ­ρη­ση.