Μια πρώτη γνωριμία με την σκέψη του Κώστα Αξελού

—————————————————————
( ΓΙΑ ΕΝΗ­ΛΙ­ΚΕΣ ΑΡ­ΧΑ­ΡΙΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙ­ΧΤΗ ΣΚΕ­ΨΗ ΤΗΣ ΠΛΑ­ΝΗ­ΤΙ­ΚΗΣ ΕΠΟ­ΧΗΣ )
—————————————————————

Το Παι­γί­δι του κό­σμου, το οποίο δι­καί­ως, αν και αμή­χα­να, θε­ω­ρή­θη­κε το οpus magnum του Κώ­στα Αξε­λού,^[1] όχι τό­σο για την έκτα­σή του όσο για την πυ­κνό­τη­τα των νοη­μά­των του, εί­ναι καρ­πός του παι­γνι­διού της σκέ­ψης, όπως συ­γκρα­τη­μέ­να  ο Αξε­λός απο­κα­λεί  τον άθλο της συγ­γρα­φής του, και κα­τέ­χει δε­σπό­ζου­σα θέ­ση στην ερ­γο­γρα­φία του φι­λο­σό­φου.
Μι­λώ για άθλο για­τί στο Παι­γνί­δι του κό­σμου, ο Αξε­λός πε­ρι­πλα­νώ­με­νος στην δυ­σπρό­σι­τη ήπει­ρό του υπό συ­νε­χή και ασυ­νε­χή δια­μόρ­φω­ση όντος/εί­ναι, χαρ­το­γρα­φεί την σπει­ροει­δή διά­τα­ξη της ολό­τη­τας του κό­σμου και των εν­δο­κο­σμι­κών ολο­τή­των που φτιά­χνουν άν­θρω­ποι και πο­λι­τι­σμοί, με την κί­νη­σή τους σε συ­γκε­κρι­μέ­νους χρο­νο-τό­πους, εντός του. Απ΄αυ­τή την άπο­ψη, το έρ­γο του, όπως από τις πρώ­τες σε­λί­δες του αντι­λαμ­βά­νε­ται ο ανα­γνώ­στης, βρί­σκε­ται στους αντί­πο­δες του έρ­γου τού Μ. Heidegger ή του E. Cioran.
Από την χαρ­το­γρά­φη­ση του κό­σμου και των κό­σμων εντός του, και από τις επάλ­λη­λες ανι­χνεύ­σεις των τρό­πων εκτύ­λι­ξης του δια­μορ­φού­με­νου εί­ναι τους προ­κύ­πτει η δυ­να­μι­κή οντο­λο­γία που εκ­θέ­τει ο Αξε­λός, στο έρ­γο αυ­τό, πριν από πε­νή­ντα ολό­κλη­ρα χρό­νια.
Πρό­κει­ται για την πρώ­τη και­νο­τό­μο Με­τα­φυ­σι­κή πραγ­μα­τεία της πλα­νη­τι­κής επο­χής, όπως απο­κα­λεί ο συγ­γρα­φέ­ας την φά­ση που δια­δέ­χθη­κε την επο­χή της μο­ντερ­νι­κό­τη­τας. Και δεν θα άντε­χε την πο­λυ­μέ­τω­πη απο­δό­μη­ση του με­τα­δο­μι­σμού, αν η ανοι­χτή σκέ­ψη που την συ­νέ­λα­βε και την συ­γκρό­τη­σε δεν εί­χε την δύ­να­μη να απο­δώ­σει, με τα δι­κά της ση­μά­δια, σύμ­βο­λα, αρ­χές, έν­νοιες και με­τα­φο­ρές, τη δυ­να­μι­κή ενός κό­σμου, που ύστε­ρα από πέ­ντε αιώ­νες μο­ντερ­νι­κό­τη­τας, φαί­νε­ται να υπέ­κυ­ψε στην κυ­ριαρ­χία της Τε­χνι­κής, αυ­το­τι­θέ­με­νος σε ένα κα­θε­στώς κα­τάρ­ρευ­σης και συγ­χρό­νως ανα­δια­μόρ­φω­σης.
Το πα­ρά­δο­ξο αυ­τό κα­θε­στώς πτώ­σης και μα­ζί ανόρ­θω­σης που δια­νύ­ει ο κό­σμος της πλα­νη­τι­κής επο­χής των τε­λευ­ταί­ων πε­νή­ντα χρό­νων, ανί­σχυ­ρο να ανα­κό­ψει την προϊ­ού­σα ισο­πέ­δω­ση του Υπο­κει­μέ­νου της ποι­η­τι­κής σκέ­ψης, γί­νε­ται το έναυ­σμα για τις αντι­στά­σεις του στην αλό­γι­στη χρή­ση της Τε­χνι­κής.
Για­τί, πολ­λά χρό­νια τώ­ρα, η θε­τι­κι­στι­κή ερ­γα­λεια­κή λο­γι­κή του know-how συν­δέ­ει την ποί­η­ση με την καλ­λο­λο­γία και την σκέ­ψη με κα­τη­γο­ρί­ες, έν­νοιες, με­θό­δους ορ­γά­νω­σης και πα­ρα­γω­γής αγα­θών κό­στους δυ­σα­νά­λο­γου προς το υπερ­κέρ­δος που απο­φέ­ρουν, και με τον τρό­πο αυ­τό, πα­ρα­βλέ­πει ή απο­κλεί­ει ποιό­τη­τες που η αξία τους δεν εί­ναι της τά­ξης με­γέ­θους που κα­θιε­ρώ­νει το χρή­μα ως μέ­τρο πά­ντων .
Σε μια τέ­τοια συν­θή­κη, ση­μαί­νο­ντες στο­χα­στές εί­ναι μοι­ραίο να μην κα­τα­νο­ού­νται στην επο­χή τους, αλ­λά σε κα­το­πι­νές πε­ριό­δους, όταν το επερ­χό­με­νο που δια­βλέ­πουν στα γρα­πτά τους έχει γί­νει πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Ακραίο πα­ρά­δειγ­μα με­τα­ξύ άλ­λων, ήταν η πε­ρί­πτω­ση του Τζιορ­ντά­νο Μπρού­νο (1548-1600) που χρειά­στη­κε να κα­εί στην πυ­ρά ως αι­ρε­τι­κός για την ιδέα του απεί­ρου και των πολ­λα­πλών κό­σμων του σύ­μπα­ντος ή του Τζιαν Μπατ­τί­στα Βί­κο (1678-1744) που αγνο­ή­θη­κε επει­δή αντι­πα­ρέ­θε­σε την κυ­κλι­κό­τη­τα του χρό­νου στο ρεύ­μα του και­ρού του που συ­νέ­δε­σε την Ιστο­ρία με την γραμ­μι­κή εξέ­λι­ξη. Τέ­τοια εί­ναι και η πε­ρί­πτω­ση του Κώ­στα Αξε­λού που πα­ρα­κάμ­πτε­ται στο μέ­τρο που αντι­πα­ρα­θέ­τει την αρ­χέ­γο­νη ποι­η­τι­κή σκέ­ψη στην τε­χνο­γνω­σία στην οποία οδή­γη­σε η οντο­θε­ο­λο­γία, επι­στρα­τεύ­ο­ντας μά­θη­ση, γνώ­ση, συ­νεί­δη­ση και επι­στή­μη.
Η οντο­θε­ο­λο­γία οδή­γη­σε στην τε­χνο­γνω­σία, πε­ρι­θω­ριο­ποιώ­ντας τη δυ­να­τό­τη­τα της σκέ­ψης να δη­μιουρ­γεί ση­μά­δια και σύμ­βο­λα, ση­μα­σί­ες και νο­ή­μα­τα που προ­χω­ρούν πέ­ραν της τε­χνι­κής επε­ξερ­γα­σί­ας κα­τη­γο­ριών, με­θό­δων και εν­νοιών ερ­γα­λεια­κού και λο­γι­στι­κού χα­ρα­κτή­ρα.
Υπ’ αυ­τή την έν­νοια, αν η τε­χνο­ε­πι­στή­μη προ­ω­θεί την πα­ρα­γω­γή εμπο­ρευ­μα­το­ποι­η­μέ­νων υλι­κών αγα­θών και την κα­τα­νά­λω­σή τους, με τη με­σο­λά­βη­ση του χρή­μα­τος, η ποι­η­τι­κή σκέ­ψη με τις απο­κα­λύ­ψεις της, δη­μιουρ­γεί όσα ανα­γκαία ενι­σχύ­ουν τη θέ­λη­ση για ζωή, κα­θι­στώ­ντας μας παί­κτες ικα­νούς να ρι­χτού­με στο παι­γνί­δι του κό­σμου ως κυ­βευ­τές που δια­κιν­δυ­νεύ­ουν την ευό­δω­ση των εγ­χει­ρη­μά­των δη­μιουρ­γί­ας και θέ­σμι­σης, εν γνώ­σει τους ότι υπάρ­χουν και οι ίδιοι ως παί­γνια.
Όλα όσα ενι­σχύ­ουν τη θέ­λη­ση για ποι­η­τι­κά εγ­χει­ρή­μα­τα που ανα­με­τριώ­νται με την τύ­χη και την πι­θα­νό­τη­τα να μην ευο­δω­θούν, η τε­χνο­γνω­σία τα απα­ξιώ­νει ως δευ­τε­ρεύ­ο­ντα ή πε­ριτ­τά, επει­δή απει­λούν τον χρη­μα­τι­στη­ρια­σμό που a priori τα απο­κλεί­ει. Ετσι, σθέ­νος, φρό­νη­μα συ­ντο­νι­σμός των ψυ­χι­κών και εγκε­φα­λι­κών λει­τουρ­γιών που καλ­λιερ­γεί η παι­δεία θυ­σιά­ζο­νται στον βω­μό της κα­τάρ­ρι­ψης ποι­κί­λων ρε­κόρ αγο­ράς και πω­λή­σε­ων. Απο­τέ­λε­σμα εί­ναι η κα­λή έκ­βα­ση του παι­γνι­διού της ζω­ής και του κό­σμου που παίρ­νει τη μορ­φή αγώ­να, πα­ρα­γω­γής, θέ­σμι­σης και δη­μιουρ­γί­ας να ανα­τί­θε­ται στις ασή­μα­ντες με­τριό­τη­τες, απο­κλεί­ο­ντας τους υψη­λού κιν­δύ­νου ση­μαί­νο­ντες και άρι­στους κυ­βευ­τές.
Αλ­λά τι εί­ναι και τι συμ­βο­λί­ζει το παι­γνί­δι (την παι­διά, ludus) του κό­σμου και των αν­θρώ­πων; Για τον Αξε­λό, το παι­γνί­δι του κό­σμου και των αν­θρώ­πων εί­ναι και συμ­βο­λί­ζει την πε­ρι­πλά­νη­σή τους σε διερ­γα­σί­ες που κι­νη­το­ποιεί στο γί­γνε­σθαί του το Παρ­με­νί­δειο εόν.
Υπ΄αυ­τή την έν­νοια, η σκέ­ψη που ρί­χνε­ται στο παι­γνί­δι του κό­σμου, αντλεί τη δυ­να­μι­κή της από την κί­νη­σή της στην τρο­χιά της ιστο­ρι­κό­τη­τάς της με τη μορ­φή ενός συ­νε­χούς και ασυ­νε­χούς γί­γνε­σθαι.
Στο Παι­γνί­δι του κό­σμου, ο συγ­γρα­φέ­ας, πα­ρα­κο­λου­θεί, από τη σω­στή εγ­γύ­τη­τα / από­στα­ση, το κύ­βευ­μα του κό­σμου που συ­στή­νει μια δια­φο­ρο­ποι­η­μέ­νη και συγ­χρό­νως δια­φο­ρο­ποι­η­τι­κή ενό­τη­τα . Εντός της, τα κυ­βεύ­μα­τα των αν­θρώ­πων θέ­τουν σε δια­κιν­δύ­νευ­ση το ένα το άλ­λο, με ήτ­τες και νί­κες που τους επι­φυ­λάσ­σο­νται ταυ­το­χρό­νως ή εναλ­λάξ, κα­τά τον χρό­νο του γί­γνε­σθαι. Μέ­σα στον τρισ­διά­στα­το (πα­ρελ­θον-πα­ρόν-μελ­λον) του χω­ρο­χρό­νου του κό­σμου εν­θυ­λα­κώ­νο­νται το άπει­ρο, η αιω­νιό­τη­τα το τε­τρα­διά­στα­το συ­νε­χές της ζω­ής.

Για να πε­ρι­πλα­νη­θού­με με άνε­ση μέ­σα στο έρ­γο, χρειά­ζε­ται να στα­θού­με στην ιστο­ρι­κή συν­θή­κη εκ­κό­λα­ψης και συγ­γρα­φής του. Θα εν­νο­ή­σου­με, έτσι πό­σο επί­και­ρο εί­ναι, για εμάς, σή­με­ρα.
Από το 1950 και μέ­χρι τον θά­να­τό του, ο Αξε­λός σκέ­πτε­ται και γρά­φει ως να ζει ήδη σε ένα κό­σμο που δεν εί­ναι-πια, και την ίδια στιγ­μή, δεν εί­ναι-ακό­μη, κα­θώς αυ­τό που διέ­βλε­πε να επέρ­χε­ται, διέ­κο­πτε τη συ­νέ­χειά του με ό,τι εξα­κο­λου­θού­σε να υπάρ­χει, ενώ εί­χε πα­ρέλ­θει.
Πράγ­μα­τι, στο κλί­μα ψυ­χο­σω­μα­τι­κής και πνευ­μα­τι­κής απο­στέ­γνω­σης που προ­κα­λού­σε και προ­κα­λεί η ερ­γα­λεια­κή ορ­θο­λο­γι­κό­τη­τα, σε συν­δυα­σμό με τη μυ­θο­ποί­η­ση του κα­τα­να­λω­τι­σμού και την ηθι­κή του πλα­στού γο­ή­τρου που ανέ­δει­ξε, τί­πο­τα δεν έδει­χνε, μέ­σα την δε­κα­ε­τία του 1960, τον κίν­δυ­νο να φρα­γεί η άλ­λο­τε ανο­δι­κή και άλ­λο­τε κα­θο­δι­κή σπεί­ρα που δια­γρά­φει ο λό­γος στη μα­κραί­ω­νη ιστο­ρία του. Γέν­νη­μα, ωστό­σο, της πρώ­της φι­λο­σο­φί­ας που εξε­λί­χθη­κε σε με­τα­φυ­σι­κή γε­νι­κή (Metaphysica generalis) και ει­δι­κή (Metaphysica specialis) και σε οντο­θε­ο­λο­γία, με κύ­ρια βλέ­ψη την κυ­ριαρ­χία και τη συ­γκρό­τη­ση μιας λο­γι­κής της κυ­ριαρ­χί­ας, η Τε­χνι­κή χω­ρίς αυ­τε­πί­γνω­ση, χω­ρίς γνώ­ση, δη­λα­δή, της ου­σί­ας της, φαί­νε­ται να επι­διώ­κει ένα τε­λειω­τι­κό, ει δυ­να­τόν, πλήγ­μα στη μά­θη­ση , στην γνώ­ση και στην συ­νεί­δη­ση του τι, του για­τί και προς τι που συ­μπλη­ρώ­νουν την γνώ­ση του πώς από όπου η ίδια προ­έ­κυ­ψε.
Ο Αξε­λός δια­βλέ­πει τα ση­μά­δια της εντει­νό­με­νης τε­χνο­ποί­η­σης που με­τα­τρέ­πει τους αν­θρώ­πους σε ομοιώ­μα­τα του εαυ­τού τους, κε­νώ­νει το πε­ριε­χό­με­νό τους, μου­μιο­ποιεί τη μορ­φή τους, και τους ξε­ρι­ζώ­νει από τη μό­νη γη της επαγ­γε­λί­ας που δια­θέ­τουν: την πα­γκό­σμια χω­ρο-χρο­νι­κή Ιστο­ρία. Κα­θώς ο κίν­δυ­νος αυ­τός απει­λεί ολό­κλη­ρο τον πλα­νή­τη, ο στο­χα­στής φι­λό­σο­φος ζη­τά να διε­γεί­ρει αντι­στά­σεις στην υπερ­χρή­ση της Τε­χνι­κής που εξα­φα­νί­ζει την απο­ρη­τι­κή σκέ­ψη με απο­τέ­λε­σμα τον εκ­βαρ­βα­ρι­σμό, που εξοι­κειώ­νει τους κυ­βευ­τές –θε­α­τές και δρά­στες ανί­ε­ρων βε­βη­λώ­σε­ων– με την κτη­νω­δία.
Αυ­τή εί­ναι η βλέ­ψη του συγ­γρα­φέα, όταν, στο Παι­γνί­δι του κό­σμου, εξη­γεί το τι, για­τί, και προς τι του κυ­βεύ­μα­τος, ανα­νε­ώ­νο­ντας εκεί­νη τη φι­λο­σο­φι­κή πα­ρά­δο­ση που του εξα­σφά­λι­σε τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις για την ευό­δω­ση του εγ­χει­ρή­μα­τός του και τον τρό­πο που του επι­τρέ­πει να υλο­ποι­ή­σει την βλέ­ψη του. Και βέ­βαια, ο Αξε­λός δεν ήταν ο μό­νος. Στην ισο­πέ­δω­ση της τε­χνο­ποι­η­μέ­νης πραγ­μα­τι­κό­τη­τας αντι­στέ­κο­νται σκε­πτό­με­νοι θε­ω­ρη­τι­κοί, επι­στή­μο­νες, ποι­η­τές και φι­λό­σο­φοι, δη­μιουρ­γοί ενός λό­γου ικα­νού να προ­σα­να­το­λί­σει τον μα­ζο­ποι­η­μέ­νο άν­θρω­πο της με­τα­πο­λε­μι­κής κοι­νω­νί­ας, προ­βάλ­λο­ντας ως δύ­να­μη κρού­σης την ενο­ποι­η­τι­κή και δια­φο­ρο­ποι­η­τι­κή τριά­δα του λέ­γειν –νοεῖν τε– και εί­ναι. Για τέ­τοιου εί­δους σπου­δαία πνεύ­μα­τα, ο Χέ­γκελ έλε­γε ότι κα­τα­δι­κά­ζουν τους επι­γό­νους τους να εξη­γή­σουν το έρ­γο τους.
Αυ­τή εί­ναι και η θέ­ση της γρά­φου­σας, θια­σώ­τη, της ανοι­χτής –ενα­δι­κής, τρια­δι­κής, κυ­κλι­κής– σκέ­ψης, η οποία ανα­λαμ­βά­νει, εδώ, με μια κα­τά το δυ­να­τόν ευ­σύ­νο­πτη δια­δι­κα­σία, να δεί­ξει σε ένα εν προ­ό­δω ολό­γραμ­μα, το εγ­χεί­ρη­μα του Αξε­λού να υπερ­βεί την πα­ρα­δε­δο­μέ­νη οντο­θε­ο­λο­γία , προ­βλη­μα­το­ποιώ­ντας τις λο­γι­κές, τις με­θό­δους και τις θε­μα­τι­κές του λό­γου και της φύ­σης, του θε­ού και του κό­σμου, του αν­θρώ­που και της πα­γκό­σμιας ιστο­ρί­ας του.

Το πρώ­το που χρειά­ζε­ται να επι­ση­μά­νου­με εί­ναι ότι στο Παι­γνί­δι του κό­σμου, ο συγ­γρα­φέ­ας του ακο­λου­θεί τα ίχνη του Καντ και του Χέ­γκελ που διεί­δαν τον κίν­δυ­νο του μη­χα­νι­κι­σμού της επο­χής τους να εξα­φα­νί­σει την αν­θρω­πο­δι­κία την οποία αντέ­τα­ξαν στην θε­ο­δι­κία και στην πο­λι­τι­κή θε­ο­λο­γία. Ετσι, ο Αξε­λος αντί να αντι­προ­τά­ξει στο εί­ναι εν τω γί­γνε­σθαι το δέ­ον-εί­ναι, μας απο­κα­λύ­πτει το δυ­να­τόν-εί­ναι με τη μορ­φή ενός μη –εί­ναι– ακό­μη που δια­νοί­γει τον ορί­ζο­ντα της σκέ­ψης επι­τρέ­πο­ντάς της να διεί­δει πέ­ρα από τις σχη­μα­το­ποι­ή­σεις, τις αφαι­ρέ­σεις, τις ιδε­ο­λο­γι­κές μυ­στι­κο­ποι­ή­σεις που ισο­πε­δώ­νουν την δυ­να­μι­κή της .
Το Παι­γνί­δι του κό­σμου γρά­φε­ται στα μέ­σα της δε­κα­ε­τί­ας του 1960, στη φά­ση δη­λα­δή της κα­πι­τα­λι­στι­κής υπε­ρα­νά­πτ­τυ­ξης και των καρ­να­βα­λι­κών συ­νε­πειών της και εκ­δί­δε­ται ένα μό­λις χρό­νο με­τά τον Μάη του ’68 και τις ελ­πι­δο­φό­ρες θε­σμι­κές αλ­λα­γές που εκό­μι­σε.
Το 1969, τί­πο­τα δεν έδει­χνε ότι η πα­γκό­σμια ιστο­ρία, απο­τυ­πώ­νο­ντας άπει­ρες βιω­μα­τι­κές εμπει­ρί­ες, στο πέ­ρα­σμα χι­λιε­τη­ρί­δων, οδη­γού­νταν σε μια κρί­σι­μη στρο­φή, ολο­φά­νε­ρη, σή­με­ρα ώστε να την βλέ­πουν ακό­μη και οι πλέ­ον δογ­μα­τι­κοί και προ­κα­τει­λημ­μέ­νοι.
Με αυ­τή την στρο­φή την οποία ταύ­τι­σε με κα­τα­στρο­φή, ο Χάι­ντεγ­γερ (1889-1967) επι­βε­βαί­ω­νε, την κα­τά­λη­ξη της φι­λο­σο­φί­ας, ύστε­ρα από την μα­κραί­ω­νη ανά­πτυ­ξή της στο κλει­στό σύ­στη­μα της τε­χνι­κής. Τη βε­βαιό­τη­τά του ότι μό­νη δια­φυ­γή της φι­λο­σο­φί­ας από τον ισό­πε­δο κύ­κλο της ήταν η επι­στρο­φή της στον Παρ­με­νί­δη, ο Γερ­μα­νός φι­λό­σο­φος την στή­ρι­ξε στην άπο­ψη ότι ο μη­δε­νι­σμός ως ου­σία και ως συμ­βε­βη­κός της μοί­ρας των λα­ών της Δύ­σης, ήταν το στίγ­μα της απο­κτή­νω­σης που φέ­ρουν στο κύτ­τα­ρό τους ανώ­τε­ροι πο­λι­τι­σμοί, κα­θώς βαθ­μιαία απο­κό­βο­νται από τις εποι­κο­δο­μη­τι­κές δυ­νά­μεις του πνεύ­μα­τος.
Στην άπο­ψή του συ­νη­γό­ρη­σε εν πολ­λοίς το ότι ο Γερ­μα­νός φι­λό­σο­φος υπήρ­ξε άμε­σος κλη­ρο­νό­μος του αρι­στο­τε­λι­κού πλα­τω­νι­σμού, τον οποίο ο Θω­μάς Ακι­νά­της – γε­νάρ­χης της με­σαιω­νι­κής φι­λο­σο­φί­ας της Δύ­σης, επε­ξερ­γά­σθη­κε με τρό­πο ώστε να εξο­βε­λί­σει το γί­γνε­σθαι από την με­τα­φυ­σι­κή θε­ο­δι­κία, με­τα­τρέ­πο­ντας το παρ­με­νί­δειο εόν σε όν.^[2]  Απο­τέ­λε­σμα ήταν, για πέ­ντε και πα­ρα­πά­νω αιώ­νες, τό­σο για τη με­σαιω­νι­κή όσο και τη νε­ό­τε­ρη φι­λο­σο­φία, ο κό­σμος ως δη­μιούρ­γη­μα του θε­ού να πα­ρα­μέ­νει στα­θε­ρός, στα­τι­κός και αναλ­λοί­ω­τος. Και χρειά­στη­κε η απο­ρία του Καντ (1724-1804) σχε­τι­κά με τις αντι­νο­μί­ες και τις αντι­φά­σεις που αντι­κρού­ουν το στα­θε­ρό και αναλ­λοί­ω­το της φύ­σης για να κα­τα­στεί το εί­ναι στο γί­γνε­σθαί του αντι­κεί­με­νο της χε­γκε­λια­νής φι­λο­σο­φί­ας και της επε­ξερ­γα­σί­ας μιας μη τυ­πι­κής λο­γι­κής , όρ­γα­νο μιας δυ­να­μι­κής οντο-γνω­σιο­θε­ω­ρί­ας.Για τον Χέ­γκελ (1770-1830) η δια­λε­κτι­κή (κρι­τι­κή) άρ­νη­ση εί­ναι θε­τι­κή εφ᾽ό­σον κα­θι­στά δυ­να­τές τις υπερ­βά­σεις και τους με­τα­σχη­μα­τι­σμούς που έχει σαν απο­τέ­λε­σμα. Με τη σει­ρά τους, ο Μαρξ (1818-1883) και ο Νί­τσε (1844-1900) ακο­λου­θούν την χε­γκε­λια­νή πα­ρά­δο­ση, και εστιά­ζουν το κύ­βευ­μά τους ο ένας στην επι­στη­μο­νι­κή εξή­γη­ση και ο άλ­λος στην ερ­μη­νευ­τι­κή κα­τα­νό­η­ση, αντι­με­τω­πί­ζο­ντας και οι δυο, ωστό­σο, τον κό­σμο και τον άν­θρω­πο υπό την οπτι­κή γω­νία που με­τα­τρέ­πει το βά­θος του χώ­ρου, που όρι­ζε η γραμ­μι­κή προ­ο­πτι­κή ή αλ­λιώς perspectiva artificialis, σε βά­θος χρό­νου. Ο Χάι­ντε­γκερ σε μια προ­σπά­θεια να υπερ­κε­ρά­σει την χε­γκε­λια­νή πα­ρά­δο­ση, αρ­νεί­ται την θε­τι­κό­τη­τα της δια­λε­κτι­κής άρ­νη­σης, με απο­τέ­λε­σμα να ανα­γά­γει την στρο­φή σε κα­τα­στρο­φή μέ­σω της λή­θης που επέρ­χε­ται κα­τά το χρε­ών.
Κι­νού­με­νος, με βά­ση την τυ­πι­κή αρ­χή του απο­κλει­σμού του τρί­του, στον στε­νό και συ­σκο­τι­στι­κό ορί­ζο­ντα που συ­νε­πά­γε­ται ο δια­χω­ρι­σμός του οντι­κού (της Φύ­σης) από το οντο­λο­γι­κό (την Ιστο­ρία ή την ύπαρ­ξη) ακι­νη­το­ποιώ­ντας τον χρό­νο, ο Χάι­ντεγ­γερ θε­ω­ρεί την κα­τα­στρο­φή και τον μη­δε­νι­σμό της ανα­πό­τρε­πτα ώστε μό­νον ένας θε­ός να μπο­ρεί να μας σώ­σει. Αυ­τά δη­λώ­νει στο Σπή­γκελ το 1966, λί­γο πριν από τον θά­να­τό του, ενώ στο κεί­με­νό του «Die Technik und die Kehrre», εί­χε ήδη κά­νει σα­φές ότι η μό­νη διέ­ξο­δος ήταν η συμ­φι­λί­ω­ση με το μοι­ραίο.

Ο Αξε­λός, «πα­ρα­γκω­νί­ζο­ντας φι­λι­κά» τον Χάι­ντε­γκερ, στο Παι­γνι­δι του κό­σμου που γρά­φει, στο ίδιο διά­στη­μα, αντι­τάσ­σε­ται στη στρο­φή/κα­τα­στρο­φή, αντι­πα­ρα­θέ­το­ντας στη χαϊ­ντε­γκε­ρια­νή λή­θη που παίρ­νει τη μορ­φή ανα­γκα­στι­κής από­κρυ­ψης, το «αμνη­μό­νευ­το» και «το προ αμνη­μο­νεύ­των», αυ­τό δη­λα­δή που δεν μνη­μο­νεύ­ε­ται και δη­μιουρ­γεί έτσι προ­σκόμ­μα­τα στην ανα­ζή­τη­ση της αλή­θειας.
Για τον Χάι­ντεγ­γερ, η στρο­φή/κα­τα­στρο­φή αντλεί την δή­θεν ανα­γκαιό­τη­τά της από την αδρά­νεια της βού­λη­σης. Ο Αξε­λός, ενώ γνω­ρί­ζει τον Χάι­ντε­γκερ όσο λί­γοι από τους Γάλ­λους με­τα­δο­μι­στές που έθε­σαν τη φι­λο­σο­φία του ως αφε­τη­ρία των δι­κών τους απο­δο­μή­σε­ων, βλέ­πει, χω­ρίς πο­λε­μι­κή διά­θε­ση, στο πρό­σω­πό του Γερ­μα­νού φι­λο­σό­φου, έναν εθνι­κι­στή, μη­δε­νι­στή, αθεϊ­στή, μη δη­μο­κρά­τη που μοι­ρο­λα­τρι­κά πα­ραι­τεί­ται από την ανα­ζή­τη­ση λύ­σε­ων του προ­βλή­μα­τος της κυ­ριάρ­χι­σης της τε­χνι­κής. Αν κά­τι δια­τη­ρεί ο Αξε­λός από την επι­δρα­στι­κή ανά­γνω­ση των έρ­γων του Χάι­ντεγ­γερ, εί­ναι η πα­ρά­δο­ση της ποι­η­τι­κής με­τα­φυ­σι­κής και του μυ­στι­κού και μεσ­σια­νι­κού λό­γου με τον οποίο αρ­θρώ­θη­κε, κα­τά την δε­κα­ε­τία 1918-1927, όταν μια σει­ρά έρ­γων των Γερ­μα­νών και Αυ­στρια­κών Ερ­νεστ Μπλοχ, Σπέν­γκλερ, Ρό­σεν­βεγκ , Λίο Στρά­ους, Καρλ Κρά­ους δη­μιουρ­γούν ένα ρεύ­μα γλώσ­σας και ύφους που δεν άφη­σε αδιά­φο­ρο τον συγ­γρα­φέα του Εί­ναι και χρό­νος και κα­το­πι­νών κει­μέ­νων.^[3]
Σε αντί­θε­ση με τον Χάι­ντε­γκερ, ο Αξε­λός δια­νοί­γει την πα­ρα­δε­δο­μέ­νη απο­ρη­τι­κή, θέ­το­ντας ερω­τή­μα­τα που κά­νουν την άγρυ­πνη σκέ­ψη να ανα­ζη­τή­σει, μέ­σα από τις βιω­μα­τι­κές και πο­λι­τι­κές εμπει­ρί­ες αγώ­νων και αστο­χιών της, απα­ντή­σεις που φω­τί­ζουν το μη εί­ναι ως μη –εί­ναι –ακό­μη, ως δυ­να­τόν-εί­ναι, δη­λα­δή. Απα­ντή­σεις που προ­σα­να­το­λί­ζουν με ψυ­χραι­μία και θέρ­μη, ρε­α­λι­στι­κά και ρο­μα­ντι­κά, όπως προ­τεί­νει ο ίδιος, την δια­κυ­βέρ­νη­ση, την δια­βού­λευ­ση, την δια­χεί­ρι­ση, με τρό­πο γό­νι­μο και πα­ρα­γω­γι­κό. 

Έτσι, τον και­ρό που το ρεύ­μα των Γάλ­λων με­τα­δο­μι­στών, υπό την εν­θου­σιώ­δη επί­δρα­ση του Χάι­ντε­γκερ, παύ­ει να επεν­δύ­ει σε ολι­στι­κές προ­σεγ­γί­σεις, με το έω­λο επι­χεί­ρη­μα ότι εί­ναι ολο­κλη­ρω­τι­κής έμπνευ­σης, ο ίδιος ο Αξε­λός, δια­κιν­δυ­νεύ­ο­ντας την πε­ρι­θω­ριο­ποί­η­σή του από το στε­ρέ­ω­μα της Γαλ­λι­κής με­τα­μο­ντέρ­νας δια­νό­η­σης, εμ­μέ­νει στην χε­γκε­λια­νή πα­ρά­δο­ση και την ηρα­κλή­τεια κα­τα­γω­γή της, στην οποία κι­νή­θη­κε από την εφη­βεία και την τό­σο ώρι­μη νε­ό­τη­τά του, πράγ­μα που απο­τυ­πώ­νε­ται στις Φι­λο­σο­φι­κές δο­κι­μές του που εκ­δί­δο­νται το 1952, στην Αθή­να. Την ίδια πα­ρά­δο­ση ανι­χνεύ­ει, στην πρώ­τη τρι­λο­γία των με­τα­φυ­σι­κών με­λε­τών του (1956-1962) με το Ο Μαρξ, στο­χα­στής της τε­χνι­κής, Ο Ηρά­κλει­τος και η Φι­λο­σο­φία και τα Arguments.
Η σύ­ντο­μη δια­σταύ­ρω­σή του με τον Χάι­ντε­γκερ γρή­γο­ρα γί­νε­ται μια πα­ρέν­θε­ση, μια και στις με­τα­φυ­σι­κές με­λέ­τες του αυ­τής της πρώ­της τρι­λο­γί­ας, ο Αξε­λός προ­βάλ­λει ως αντί­στι­ξη στον χαϊ­ντεγ­γε­ρια­νό φα­τα­λι­σμό, τον Ηρά­κλει­το, φι­λό­σο­φο του γί­γνε­σθαι του χρό­νου και της κύ­βευ­σης, στο ένα άκρο, και στο άλ­λο, τον Μαρξ που ανέ­δει­ξε την τε­χνι­κή ως δύ­να­μη όχι κα­τα­στρο­φής, αλ­λά απε­λευ­θέ­ρω­σης της αν­θρώ­πι­νης ύπαρ­ξης από τον μό­χθο.
Από την ηρα­κλεί­τεια προ-φι­λο­σο­φία στην μαρ­ξι­κή με­τα-φι­λο­σο­φία, μέ­σω μιας μα­κράς πε­ρι­πλά­νη­σης στην ακο­λου­θία των με­θερ­μη­νειών που δέ­χθη­κε ο αρι­στο­τε­λι­κός πλα­τω­νι­σμός από τον Ακι­νά­τη ώς τον Ντε­καρτ, και από τον Λάι­ι­μπνιτς ώς τον Χέ­γεκλ, ο Αξε­λός αντι­πα­ρα­τί­θε­ται στον αδρα­νο­ποι­η­τι­κό μη­δε­νι­σμό της χαϊ­ντε­γκε­ρια­νής απο­δό­μη­σης, κο­μί­ζο­ντας νέ­ες δυ­να­τό­τη­τες να σκε­φθού­με δια­φο­ρε­τι­κά απ΄ό,τι σκε­φτό­μα­στε.^[4] Ετσι, ενώ ο Χάι­ντε­γκερ απέ­κλει­σε την υπέρ­βα­ση της δογ­μα­τι­κής με­τα­φυ­σι­κής και της λο­γι­κής της που έφε­ρε σε πέ­ρας η χε­γκε­λια­νή πα­ρά­δο­ση και ενώ συμ­βι­βά­στη­κε με την τε­χνι­κή ως δύ­να­μη εξό­ντω­σης της φι­λο­σο­φί­ας για να χα­θεί σε δρό­μους που δεν οδη­γούν που­θε­νά, ο Αξε­λός, με ατα­λά­ντευ­τη τη μνή­μη της δι­κής του απαρ­χής που δεν χά­νε­ται στη λή­θη, αλ­λά στο προ­σω­κρα­τι­κό « αμνη­μό­νευ­το» , δια­νοί­γει και την αφη­ρη­μέ­νη σκέ­ψη και την τυ­πι­κή λο­γι­κή της και την συ­γκε­κρι­μέ­νη σκέ­ψη και την δια­λε­κτι­κή λο­γι­κή της.
Προ­σα­να­το­λι­ζό­με­νος στο άνοιγ­μα των δυ­να­το­τή­των της σκέ­ψης να πα­ρα­τεί­νει το τέ­λος της, θέ­τει σε επάλ­λη­λους κύ­κλους ερω­τή­μα­τα που ο δογ­μα­τι­σμός και ο φα­να­τι­σμός, ο αλό­γι­στος εν­θου­σια­σμός, η εφη­συ­χα­στι­κή ή σα­γη­νευ­τι­κή απελ­πι­σία δεν μας επέ­τρε­παν να θέ­σου­με.

Η ανοι­χτή σκέ­ψη δεί­χνει ότι εί­ναι σε θέ­ση να δί­νει απα­ντή­σεις που να μην ακυ­ρώ­νουν, με την ασφυ­κτι­κή βε­βαιό­τη­τά τους, τις ρι­ζι­κές απο­ρί­ες από τις οποί­ες προ­έρ­χο­νται. Με τον τρό­πο αυ­τό, συμ­βάλ­λει στη διά­νοι­ξη του με­τα­φι­λο­σο­φι­κού πε­δί­ου, μα­κριά από τις πα­νη­γυ­ρι­κές επι­τυ­χί­ες του με­τα­μο­ντέρ­νου ρεύ­μα­τος και την πει­σι­θά­να­τη αδια­φο­ρία που δια­χέ­ει η τε­χνο­ε­πι­στή­μη με τον θρί­αμ­βό της, εφό­σον στο δε­δο­μέ­νο πλαί­σιο της εντει­νό­με­νης τε­χνο­ποί­η­σης της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας, ο μη­δε­νι­σμός αντι­μέ­τω­πος με τις ανη­συ­χί­ες που προ­κα­λεί, στη μα­νία του να δια­χυ­θεί στον πλα­νή­τη, ερω­το­τρο­πεί με έναν νε­κρα­να­στη­μέ­νο ψό­φιο ρο­μα­ντι­σμό που τον εμ­φα­νί­ζει με­λαγ­χο­λι­κό ή χα­ρού­με­νο, και αυ­τό-πα­ρου­σια­ζό­με­νος ως αντι­ρεύ­μα, γί­νε­ται μό­δα σε Δύ­ση και σε Ανα­το­λή.
Κι ενώ η με­τα­μο­ντέρ­να φι­λο­σο­φία υπο­δέ­χε­ται τον ακραίο σχε­τι­κι­σμό του «όλα ισχύ­ουν» που επι­τρέ­πει το τί­πο­τα, ο Αξε­λός, μο­να­χι­κός με δι­κή του επι­λο­γή που την κά­νει μοί­ρα του, μα­κριά από όσους συ­νω­στί­ζο­νται, φο­βού­με­νοι την απο­μό­νω­ση του πε­ρι­θω­ρί­ου, αντί να κι­νη­θεί στο πλαί­σιο μιας επι­στη­μο­λο­γί­ας που να δι­καιο­λο­γεί και να νο­μι­μο­ποιεί την βλέ­ψη κυ­ριαρ­χί­ας της μυ­θο­ποι­η­μέ­νης και μυ­θο­ποι­η­τι­κής Τε­χνι­κής και αντί να κα­τα­φύ­γει στον βιο­πο­ρι­στι­κό ακα­δη­μαϊ­σμό, εκ­δί­δει, το 1969, το Παι­γνί­δι του κό­σμου, στο πλαί­σιο της δεύ­τε­ρης Τρι­λο­γί­ας του ( 1969-1977) που συ­μπλη­ρώ­νει τα έρ­γα Για μια προ­βλη­μα­τι­κή ηθι­κή και Συμ­βο­λή στη Λο­γι­κή.^[5]
Τα τρία αυ­τά έρ­γα της δεύ­τε­ρη τρι­λο­γί­ας εί­ναι μέ­ρη του πο­λύ­πλο­κου , πο­λυ­σκο­πι­κού εγ­χει­ρή­μα­τος του Αξε­λού και δεν δια­χω­ρί­ζο­νται ού­τε ενώ­νο­νται με­τα­ξύ τους. Θα μπο­ρού­σε να πει κα­νείς ότι το Παι­γνί­δι του κό­σμου, λο­γι­κά, προ­ϋ­πο­θέ­τει τη Συμ­βο­λή στη Λο­γι­κή που εκ­δί­δε­ται εφτά χρό­νια με­τά. Αλ­λά τί­πο­τα δεν συμ­βαί­νει λο­γι­κά μό­νο. Συμ­βαί­νει λο­γι­κά και πα­ρα­λο­γι­κά, με τρό­πο αι­νιγ­μα­τι­κό, εντέ­λει, που μας κά­νει να σκε­φτού­με ότι αυ­τό που, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, έπε­ται, λο­γι­κά , προη­γεί­ται. Κά­τι ανά­λο­γο ισχύ­ει και για τη με­λέ­τη Ο Ηρά­κλει­τος και η φι­λο­σο­φία που, ενώ λο­γι­κά προη­γεί­ται, εκ­δό­θη­κε με­τά από τη με­λέ­τη του για τον Μαρξ, φι­λό­σο­φο της τε­χνι­κής . Η Συμ­βο­λή στη λο­γι­κή (αμε­τά­φρα­στη ακό­μη στα ελ­λη­νι­κά), έρ­γο ύστε­ρο ως προς το Παι­γνί­δι του κό­σμου, εφό­σον γρά­φε­ται κα­τά το διά­στη­μα 1973-1976 και εκ­δί­δε­ται οκτώ χρό­νια αρ­γό­τε­ρα, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα εί­ναι πρό­τε­ρον. Ο Αξε­λός το θέ­τει πριν από το Παι­γνί­δι του κό­σμου για­τί σ΄ αυ­τό εκ­θέ­τει τη λο­γι­κή με την οποία οι­κο­δό­μη­σε το Παι­γνί­δι του κό­σμου και απο­κά­λυ­ψε την απει­ρία σχέ­σε­ων που απερ­γά­ζε­ται ο ιστο­ρι­κός χρό­νος. Κά­τι ανά­λο­γο κά­νει και ο καλ­λι­τέ­χνης, όταν για τους κα­νό­νες που επι­νο­εί και εφαρ­μό­ζει για να φτιά­ξει το έρ­γο του, μι­λά μό­νον με­τά την δη­μιουρ­γία του. Κι αυ­τό για­τί λο­γι­κή, κα­νό­νες και δη­μιουρ­γία εί­ναι σε συ­νέρ­γεια. Κά­τι ανά­λο­γο συμ­βαί­νει με την επι­στή­μη της πο­λυ­πλο­κό­τη­τας που πα­ρα­κο­λου­θεί και κα­τα­σκευά­ζει δια­δί­κτυα μιας απει­ρί­ας σχε­δόν συ­νά­ψε­ων και δι­κτύ­ων.

Το Παι­γνί­δι του κό­σμου δεν πα­λι­νορ­θώ­νει ού­τε ανα­μορ­φώ­νει την πα­ρα­δε­δο­μέ­νη φι­λο­σο­φία, χαϊ­ντε­γκε­ρια­νή ή χε­γκε­λια­νή, με σκο­πό να ξα­να­μπεί η πα­λιά μη­χα­νή στις ρά­γιες μή­πως και γί­νει πει­στι­κό­τε­ρη ή πα­ρα­γω­γι­κό­τε­ρη.
Το ζή­τη­μα εί­ναι οι με­τα­μορ­φώ­σεις που επι­τυγ­χά­νει η ανοι­χτή σκέ­ψη κα­τά την εκτύ­λι­ξή της στον ιστο­ρι­κό χρό­νο και που την κά­νουν ένα με τη ροή του. Οι με­τα­μορ­φώ­σεις αυ­τές εί­ναι καρ­πός υπερ­βά­σε­ων και πα­ρε-γ-κλί­σε­ων που επι­χει­ρεί η ανοι­χτή σκέ­ψη για να αντι­κει­με­νο­ποι­ή­σει απα­γο­ρευ­μέ­νες ή κε­κρυμ­μέ­νες δυ­να­τό­τη­τές της.
Προ­λα­βαί­νω, εδώ, να πω πως το έρ­γο αυ­τό εί­ναι το μο­να­δι­κό αρ­χι­τε­κτό­νη­μα μιας ανοι­χτής με­τα­φυ­σι­κής σκέ­ψης στην καρ­διά της πλα­νη­τι­κής επο­χής, που κα­λεί τον ανα­γνώ­στη να το πε­ρι­η­γη­θεί και να εν­νο­ή­σει το γί­γνε­σθαι του κό­σμου και του αν­θρώ­που στην σπεί­ρα που σχη­μα­τί­ζουν σκά­λες ανό­δου και κα­θό­δου, και μας επι­τρέ­πει να δού­με από ψη­λά, αλ­λά και από τα βά­θη, τα επι­τεύγ­μα­τα (με­τα­μορ­φώ­σεις και με­τα­σχη­μα­τι­σμούς) που πραγ­μα­το­ποιεί ο λό­γος ως νοεῖν τε και λέ­γειν στη σχέ­ση του με τον κό­σμο, τη φύ­ση, τον θεό και τον άν­θρω­πο, 3+1, στην ημι­το­νοει­δή κι­νη­σή τους.

Κα­τά την έξο­δό τους από το με­γα­λειώ­δες κτί­σμα που συ­στή­νει αυ­τό το μνη­μειώ­δες έρ­γο, οι ανα­γνώ­στες- επι­σκέ­πτες του ίσως ανα­ρω­τη­θούν πώς μπό­ρε­σε αν και με­τέ­ω­ρο να ορ­θω­θεί, δια­τη­ρώ­ντας την πλα­στι­κό­τη­τα των όγκων του. Ισως ακό­μη ανα­ρω­τη­θούν αν η στα­τι­κό­τη­τά του αντέ­χει την ανέ­γερ­ση κι άλ­λων επι­πέ­δων της κλί­μα­κας που θα διευ­ρύ­νουν την ακτί­να θέ­α­σης, κά­νο­ντας θε­α­τές και δρά­στες του παι­γνι­διού του κό­σμου και του αν­θρώ­που, να αι­σθαν­θούν σαν πε­τού­με­να πά­νω από βου­νά και κά­μπους αυ­τού του μο­να­δι­κά ωραί­ου πλα­νή­τη.
Ο Αξε­λος που διο­ρα­τι­κά αφου­γκρά­σθη­κε αυ­τές τις απο­ρί­ες ως ερω­τη­μα­τι­κές επι­φυ­λά­ξεις, εκ­θέ­τει την λο­γι­κή του κυ­βεύ­μα­τος του κό­σμου και των κυ­βευ­μά­των των αν­θρώ­πων στην συ­νε­χώς αυ­ξα­νό­με­νη πο­λυ­πλο­κό­τη­τά τους,, στο έρ­γο του Contribution à la Logique, που όπως ει­πώ­θη­κε πα­ρα­πά­νω, γρά­φει με­τα­ξύ 1973- 1976, και εκ­δί­δει το 1977 στο πλαί­σιο της δεύ­τε­ρης τρι­λο­γί­ας του, για να αντα­πο­κρι­θεί στις βά­σι­μες, σε πρώ­τη μα­τιά, ανη­συ­χί­ες του ανα­γνώ­στη.
Αυ­τή τη ανοι­χτή σκέ­ψη και τη λο­γι­κή της, σή­μα των ποι­η­τι­κών κυ­βευ­μά­των της τέ­χνης, της επι­στή­μης, της φι­λο­σο­φί­ας, ο Αξε­λός την επε­ξερ­γά­στη­κε, υπό την ώθη­ση μιας λι­βι­δι­κής, όπως την απο­κα­λεί, ενόρ­μη­σης για σκέ­ψη. Οπως και η ενόρ­μη­ση για τον έρω­τα και τον θά­να­το, και η ενόρ­μη­ση για σκέ­ψη έχει την έρει­σή της στο Αυ­τό. Αλ­λά το Αυ­τό, ( id ) δεν εί­ναι μό­νον το φρο­ϋ­δι­κό ασυ­νεί­δη­το, εί­ναι ο ίδιος ο κό­σμος / που η σιω­πή του μας υπα­γο­ρεύ­ει λό­γο και έρ­γα κα­μω­μέ­να με παλ­μό και θέρ­μη ψυ­χής.

ΒΡΕΙ­ΤΕ ΤΟ ΒΙ­ΒΛΙΟ ΣΤΟΝ ΙΑ­ΝΟ.
Το παι­χνί­δι του κό­σμου του Κώ­στα Αξε­λού