Ταϊλάνδη: διαδρομές στο εσωτερικό του βουδισμού

Πάντα υπάρχει η δυνατότητα να αναπτύξεις μια φιλία στη διάρκεια ενός ταξιδιού / Πολ Θερού

Περιμένουν στη σειρά, χωρίς να στριμώχνονται ή να ενοχλεί ο ένας τον άλλο. Η τυπική ουρά ενός ακόμη προγραμματισμένου συσσιτίου. Η βουλιμία, η απερισκεψία της βιασύνης έχουν ακυρωθεί όμως εκ των προτέρων. Δεν νοείται άλλωστε η παρουσία οποιασδήποτε υπερβολής. Είναι οι γυμναστές, οι εκπρόσωποι της εγκράτειας. Πρόσωπα σχεδόν ομοιογενή, αλφαδιασμένα στην υπομονή, στον ορθολογισμό της αυτοσυγκράτησης. Μειλίχια. Με μεθοδικά ξυρισμένο κεφάλι. Περίπου εκατό. Ένας πίνακας ζωγραφικής που κινείται αργά, στο ρυθμό μιας κατανυκτικής, εννοούμενης προσευχής. Το δικαίωμα των λέξεων το παραχωρούν προσώρας στους άλλους. Εκείνοι αρκούνται στη συναντίληψη των αυτονόητων πραγμάτων. Οι υποθέσεις των ανθρώπων, ακούω από φίλους εδώ ότι, ασφαλώς τους ενδιαφέρουν, ασφαλώς τους αφορούν, αλλά στο εξωτερικό περίβλημα της σκέψης τους. Δεν αρνούνται να φωτογραφηθούν. Ίσως διότι η κοινωνία δεν συνιστά την απειλή μιας ξέφρενης δημοσιότητας, αλλά τον δεδομένο, τον απλό διάκοσμο.
Πάμφωτος, άπλετος, καθαρός χώρος. Στο κέντρο της πρωτεύουσας της Ταϊλάνδης. Το κυκλοφοριακό χάος δεν τους αποθαρρύνει. Οι αποστάσεις και ο χρόνος διαχέονται σε διαφορετικά μέτρα και σταθμά. Φορούν πάντα όλοι τους το γνωστό, το πανομοιότυπο μακρύ ρούχο, το βαμμένο πάντα στο ίδιο μονότονο χρώμα, στο πορτοκαλί δηλαδή αυτής της γενικευμένης ομοιομορφίας των μοναχών, των αφιερωμένων διά βίου στον Βούδα. Δεν σχολιάζουν κάτι, δεν γνέφουν, δεν χαμογελούν. Όχι από αμηχανία ή ντροπή, αλλά από σεβασμό, πιστεύω, στη συντροφικότητα της δωρεάς. Η ανέξοδη απόλαυση της τροφής ισούται προφανώς με μια παθητική, πλην όμως γενναιόδωρη ευλογία.

*

Ο ευεργέτης τους, ο Νικ Μπιρομχάκντι, γεννημένος στο Μπανγκόκ το 1957, με σπoυδές στη Νέα Αγγλία των ΗΠΑ, όπου και εργάστηκε αρκετά χρόνια, προ πολλού επιφανές στέλεχος μεγάλης εδώ επιχείρησης και για δέκα και πλέον χρόνια επικεφαλής της Επιτροπής Παρά-αθλητισμού της χώρας του, υπήρξε στο παρελθόν ένας ακριβώς σαν αυτούς. Εκ γενετής βουδιστής, έζησε για ένα διάστημα μαζί τους, έχοντας ήδη κλείσει τα τριάντα τρία του χρόνια. Ασκήθηκε συνειδητά στην εμπέδωση του φρονήματος της στοχευμένης, της εκ προοιμίου άδολης προσφοράς. Γι΄ αυτό και δεν δείχνει τώρα να νοιάζεται καθόλου, καθώς μοιράζει τις ισόποσες δόσεις του φαγητού, αν κάποιοι ασιάτες τουρίστες, προφανώς αρκετά χαμηλού εισοδήματος, έχουν αναμειχθεί την τελευταία στιγμή με τους καλόγερους, ντυμένοι ακριβώς σαν αυτούς, κουρεμένοι ασφαλώς γουλί, προσποιούμενοι δέος και συνήθειες διαλογισμών. Εκείνος είναι εκεί, διότι απλούστατα δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Συνιστά κεφάλαιο μιας εμφανώς δημιουργικής μεταφυσικής. Την κληρονόμησε από την πλούσια παράδοση του Σιάμ, ή της Ταϊλάνδης, όπως ονομάζεται από το 1949 ως τις μέρες μας η πατρίδα του.

*

Η Ναταλί, μια φίλη από την Ινδονησία, κινεζικής καταγωγής, μας έφερε πρόσφατα σε επαφή. Είχα ήδη μάθει από άλλη πηγή ότι ο Νικ Μπιρομχάκντι αφιερώνει πολύ από τον ελεύθερο χρόνο του, όχι μόνον στην παροχή βοηθείας σε οργανώσεις πιστών του Βούδα, αλλά και στην υποστήριξη αναπήρων, ανδρών και γυναικών, που θέλουν να ασχοληθούν εντατικά με τον αθλητισμό, προκειμένου να βγουν, έστω και προσωρινά, από το θλιβερό αδιέξοδο της κατάστασής τους. Μάλιστα συμμετέχει ενεργά στις προπονήσεις των παρα- αθλητών στο μπάσκετ, χρησιμοποιώντας και ο ίδιος πολύ συχνά αναπηρικό καροτσάκι. Η αυθόρμητη, η οπωσδήποτε συγκινησιακή αυτή προσμοίωση λειτουργεί μόνον θετικά. Δεν πρόκειται ασφαλώς για μιαν ευπρεπή υποκρισία των περιστάσεων, ό, τι δηλαδή θα ευνοούσε μια πρόχειρη διαδικασία μαζικής επικοινωνίας, αλλά για μια δυναμική συνδήλωση ταύτισης με τον πόνο. Έχει τονιστεί επανειλημμένα ότι μέσα σε δύο μόνο μήνες προετοιμασίας δώδεκα αναπηρα κορίτια κατάφεραν να αγωνιστούν ευπρόσωπα σε ανάλογη αγωνιστική συνάντηση στην Ταϊλάνδη με συμμετοχή αθλητών από άλλες χώρες.
Συγκρατώ επίσης ότι δημοφιλείς παρα-αθλητές του είδους, όπως ο Ντικέμπε Μουτόμπο και ο Βλαντιμίρ Ραντάνοβιτς, ανταποκρίθηκαν κατά καιρούς στις προσκλήσεις της ταϊλανδέζικης ομάδας ατόμων με ειδικές ανάγκες κι έπαιξαν μαζί της. Σε ένδειξη σεβασμού και συσπείρωσης ταυτοχρόνως, οι προσκεκλημένοι μπασκετμπολίστες έδειξαν στο κοινό τους ότι η αλληλουχία της ηθικής συνδρομής είναι σε εφικτή και μάλιστα σε απόλυτο βαθμό. Βουδιστές και μη συνυπάρχουν στην κοινότητα της συν-πάθειας. Έτσι, η έννοια της μη αρτιμέλειας απορροφήθηκε, έστω προσωρινά, από το κλέος της επιβίωσης στη σκηνή του κόσμου.

*

Δεν χρειάστηκε να δω και τα ενενήντα επτά επεισόδια της τηλεοπτικής σειράς, η οποια είναι αφιερωμένη στην εκπαίδευση αυτών των «ηρώων», όπως αποκαλεί ο δωρητής παρηγορίας τους άτυχους φίλους του, τους εξαιρετικά όμως πρόθυμους να ξεπεράσουν μαζί του τα εμπόδια της χρόνιας αναπηρίας. Εννόησα την όλη στάση του ως μουσική μυών. Γνώστης, μεταξύ άλλων, σε βάθος της τεχνικής του καράτε Σοτοκάν, αλλά και της συστηματικής υποβρύχιας κατάδυσης, συμπυκνώνει κώδικες σωμάτων σε μια μορφή: είναι ένα κύμα μη-οδύνης. Ο ίδιος μου μίλησε με θαυμασμό για το ίνδαλμά του, τον Μπρους Λη. Το διάσημο γέννημα του Χονγκ Κονγκ, που διέδωσε τόσο αποτελεσματικά τη σημασιολογία της αυτοάμυνας μέσα από τις γνωστές κινηματογραφικές παραγωγές. Η παροιμιώδης ρήση του τελευταίου, η συμπυκνωμένη οδηγία προς τις νεότερες γενιές, μάλιστα σε δύο μόνον λέξεις, δηλαδή «be water», συνιστά ένα από τα εμβλήματα της στρατηγικής βίου του Νικ Μπιρομχάκντι. «Να είστε σαν το νερό, να κυλάτε ήρεμα, αλλά αν κάτι σας σταθεί εμπόδιο, να το ξεπερνάτε, να το εξουδετερώνετε με όλη σας τη δύναμη, be water», μου εξηγεί χαμηλόφωνα, αλλά με μια απόχρωση δοκιμασμένης αποφασιστικότητας ο Ταϊλανδός φίλος. Πρόκειται για τη σύνοψη της πολιτικής του, η οποία οδήγησε πρώτη φορά εκτός των εθνικών συνόρων μιαν πλήρη ομάδα παρα-αθλητών. Ακόμα θυμούνται οι εδώ κύκλοι εκείνη την πανηγυρική μετάβαση στις Φιλιππίνες, το 2009. Ήταν επόμενο η διεθνοποίηση αυτή να επιφέρει καρπούς. Αυξήθηκε έτσι το έμπρακτο ενδιαφέρον τόσο των κρατικών υπηρεσιών, όσο και των αμιγώς ιδιωτικών φορέων, που συμβάλλουν έκτοτε υλικά στην περαιτέρω διάδοση των αντισυμβατικών αθλητικών εκδηλώσεων, στις οποίες διακρίνονται πλέον και αρκετοί βαριά τραυματισμενοι στρατιώτες. Η από κοινού διοργάνωση παρόμοιων αγώνων σε πόλεις της Ιαπωνίας, όπως π. χ. στη Σεμπούκου στην επαρχία της Ακίτα, έδωσε και στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου το προνόμιο να στοχαστεί την προοπτική της καλαθοσφαίρισης μέσω του εφαρμοσμένου βουδισμού. Η επίδοση τιμητικής πλακέτας στον Νικ Μπιρομχάκντι από τον Ιάπωνα πρέσβη στο Μπανγκόκ, εκ μέρους του Αυτοκράτορα της Ιαπωνίας το 2015, επιβραβεύει μια σταδιοδρομία στη ψυχωμένη διευθέτηση του σωματικού ελλείμματος μέσα από διμερείς ή και πολυμερείς συμμαχίες πνεύματος.

«Το σύμπαν αυτό της δροσιάς / αποτελεί ένα σύμπαν δροσιάς / αλλά...». Να συνεχίσω: «Ένα σύμπαν δροσιάς / και στο εσωτερικό κάθε σταγόνας δροσιάς / ένα σύμπαν ατελεύτητου αγώνα». Δείγματα της γιαπωνέζικης πρόνοιας: τα χάι κου του Κομπαγιάσι Ίσσα, επίκαιρα και σαφή, δηλώνουν τη διάρκεια της συνύπαρξης όσων μας κρατούν δεμένους στο πεδίο της τραγικής δοκιμασίας. Η προοπτική της διαφυγής υπαρκτή, δηλώνει με τον δικό τους τρόπο ο φίλος από το Μπανγκόκ. Ομιλητικός, θερμός γλωσσικά, αλλά όχι κουραστικός ή επιτηδευμένος, αρκούντως διεξοδικός, όσο διαρκεί η ροή των διευκρινήσεων, τεκμηριώνει την αλήθεια του, χωρίς όμως να πέφτει στην παγίδα της έπαρσης: αναπνέω, ενεργώ, υπάρχω, κατ΄ εξοχήν, στο πρώτο πρόσωπο του πληθυντικού αριθμού. Αλλά δεν συμμετέχει, του λεω, στη στενά εννοούμενη πολιτική σκηνή της χώρας του. Χαμογελάει. Τον απορροφά η άλλη σκηνή, αυτή των αθλητικών εγκαταστάσεων, τονίζει, παραμένοντας νηφάλιος.

*

Επαναφορά:« Ο κόσμος αυτός· / στην ταράτσα περπατάμε της κόλασης / λουλουδάκια βλέποντας». Το κάτοπτρο του Κομπαγιάσι Ίσσα γυρίζει αργά προς το μέρος μου. Με βρίσκει στο μπαρ κεντρικού ξενοδοχείου του Μπανγκόκ. Εκεί συναντώ συνήθως τον Νικ, όταν φτάνω στην πόλη του. Αρκεί να μην έχει διασχίσει πάλι μόνος την πατρίδα του, πάνω σε μοτοσυκλέτα, για να περάσει άλλη μια φορά κάμποσες μέρες στο γειτονικό Λάος, στη Μιανμάρ ή στην Καμπότζη. Στο βάθος της αίθουσας, τρεις μουσικοί παίζουν παραδοσιακά κομμάτια. Η ένταση διατηρείται σκοπίμως χαμηλή. Σα να κουβεντιάζουν κι εκείνοι μεταξύ τους. Ώρα τονισμένη στις προθέσεις της γαλήνης. Οι φανερά τιθασευμένοι ήχοι εννοείται ότι τυλίγονται αμέσως από τις ακατάπαυστες συγχορδίες των πουλιών. Ναι, τα βλέπω, είναι έτοιμα να πετάξουν ως εδώ. Βρίσκοντας ολάνοιχτα τα μεγάλα παράθυρα που κοιτούν στον ποταμό, τον υποβλητικό, υπεύθυνο τόσων σελίδων της παγκόσμιας λογοτεχνίας, Τσάο Πράγια, τα σπουργίτια κι άλλα ιπτάμενοι πειρατές θα τσιμπολογήσουν σε λίγο στα τραπέζια, που μόλις άφησαν πίσω τους κάποιοι από τους πελάτες.
Στο μεταξύ, ξαναρχόμαστε με τον Νικ στους περίφημους διασκελισμούς της ποιητικής πρότασης του Κομπαγιάσι Ίσσα. Εξοικειωμένος με τη δυνατότητα της διάσπασης της λεγόμενης εξ αντικειμένου πραγματικότητας σε πολλαπλές ταυτοχρόνως όψεις, ισότιμες ή μη, επινοημένες κατά τι ή μη, ο συνομιλητής μου μ΄ αφήνει να πιστεύω ότι η ευελιξία των τρόπων της ευθύβολης διαχείρισης των πολλαπλών δυσκολιών της καθημερινότητας, αλλά και της όλης συμπεριφοράς του, ίσως να πηγάζει από τη συνειδητή τριβή του και με το φαντασιακό στοιχείο.

*

Δεν περνώ το κατώφλι του βουδισμού. Προσπαθώ να το διακρίνω όμως. Όσο καθαρότερα γίνεται στο φως των θεμελιωδών προταγμάτων του. Να εισπράξω στο περιθώριο των θεωρητικών σχηματισμών του λόγου την πειστική εικόνα μιας πληρότητας. Τη στιγμιαία αλλά υπαρκτή μορφή της. Όπως φέρ΄ ειπείν τη συγκεκριμενοποιεί αυτή η κουτάλα της διανομής του αγαθού που γεμίζει προσεκτικά όλες τις γυαλιστερές γαβάθες, με την ίδια υπογραφή χάριτος. Καθόλα υπαρκτή, μάχιμη μορφή, δηλαδή διάχυτη, όπως είναι τώρα, για παράδειγμα, η μυρωδιά από τα μπαχαρικά της περιοχής, η διακριτική δεξίωση του κολιάντερ, η γεύση του χιούμερικ, η ευγενής παρουσία του τζίντζερ, η ευφράδεια της σούπας από τα λαχανικά. H επιχειρηματολογία του Χόρχε Λουίς Μπόρχες ισχύει αναλόγως κι εδώ: «το ανθρώπινο μυαλό έχει την τάση να αρνείται τις δηλώσεις. Αλλά όταν κάτι λέγεται απλώς ή ακόμα καλύτερα υπονοείται, υπάρχει ένα είδος φιλοξενίας στο μυαλό μας; και είμαστε έτοιμοι να το δεχτούμε». Η μυρωδιά του γεύματος, ο οιωνός της στοργής. Αντιλαμβάνομαι με την όσφρηση την άλλη πλευρά των δεδομένων.

*

Η ευμένεια της διατροφής προοικονομεί στο μεταξύ τη διάδοση, την ισχύ και το εύρος των προσεχών. H ουσιαστική αρωγή και η αμείωτη σταθερότητα της συμπαράστασης, όπως ακριβώς ουσιώνεται μπροστά μου, δεν επείγεται να υιοθετήσει κάποιες άλλες, πιο εξειδικευμένες δήθεν πρακτικές συνεισφορών. Ο δρόμος για την απαλλαγή από τον εφιάλτη της διαβρωτικής Επιθυμίας περνάει κυρίως από τις γειτονιές των συσσιτίων, από την απλότητα της βρώσης για την επιβίωση. Τη φωτισμένη, συμπληρώνει ο Νικ.

*

Έχω ξεχωρίσει, περνώντας ακόμη μια φορά από το Μπανγκόκ, ένα ήθος που μοιάζει να κατάγεται από τα εγκόλπια των μοναχών που συνάντησα εδώ: «Κι όμως η ζωή δεν είναι μεταφορά, συλλογίστηκε, δεν είναι ένας δραματικός μονόλογος ή ένα συναρπαστικό νούμερο του τσίρκου. Είναι μια υπόθεση πεζή, που δεν διαδραματίζεται μέσα σε πουδραρισμένο αέρα ή πάνω σε λουστραρισμένα σανίδια, αλλά στην απλή γη, δίχως το μεταμορφωτικό άγγιγμα της τέχνης, δίχως μεγάλες συναισθηματικές κορυφώσεις, με εξαίρεση κάποιες στιγμές, σπάνιες και πολύτιμες, τότε που, μες στο κοινό φως της ημέρας, σπρωγμένοι από μυστηριώδεις δυνάμεις, ανώτερες από εμάς, βλέπουμε αίφνης τον κόσμο μπροστά μας να τυλίγεται από μια ακτινοβολία υπερφυσική». Αντέγραψα κατά λέξη από την Κυρία Όσμοντ, το πρόσφατο μυθιστόρημα του Τζων Μπάνβιλ. Συμβαίνει να ταξιδεύει συχνά μαζί μου. Θα μπορούσε να ήταν το «πιστεύω» του Νικ Μπιρομχάκντι. Του το μετέφρασα κάποια στιγμή. Το ενέκρινε σχεδόν αμέσως. Πρόκειται συνεπώς για αξίες του βίου, όπως τις γνωρίζουμε στη Δύση, αλλά όπως φαίνεται να ευδοκιμούν στην Ταϊλάνδη, στον στίβο των καλαθοσφαιριστών ειδικών αναγκών. Και όχι μόνον.

^{Βιβλιογραφία παραθεμάτων
Τζων Μπάνβιλ, H κυρία Όσμοντ, μτφρ. Τόνια Κοβαλένκο, εκδ. Καστανιώτη 2019
Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Η τέχνη του στίχου, μτφρ. Μαρία Τόμπρου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2006
Paul Theroux, The happy islands of Oceania-Paddling the Pacific, Penguin Group 1992}