1913
Εγώ ξέρω πως ο φάρος, πετρόχτιστος, οικοδομήθηκε το 1825, είχε βγάλει απόφαση ο Ύπατος Αρμοστής Ιονίων Νήσων, Σερ Φρέντερικ Άνταμ: «εις διακόσια μέτρα έσω της άκρας του ακρωτηρίου Λάκκα, βορεία της νήσου Παξοί εσχατιά, προ της οποίας όμως επικίνδυνος βραχονησίς Μαρμάρι». Το κτίσμα, σε υψόμετρο τριάντα πέντε μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας, αποτελούμενο από τετράγωνο πύργο ύψους έξι μέτρων, συνεχόμενο με την κατοικία των φαροφυλάκων, βρισκόταν στο μέσο αιωνόβιου ελαιώνα και πυκνής συστάδας χαλεπίου πεύκης, θάμνων και μυρωδικών. Φαροφύλακες ήταν ο Μάρκος Παολής του Νικολάου με την οικογένειά του, δηλαδή την σύζυγό του Ευλαμπία και τα τέσσερα τέκνα του, το μικρότερο δύο ετών μόλις, καθώς και ο Ντομένικος Διότης του Μαρκέλου, η γυναίκα του Μαρία έγκυος στο πέμπτο παιδί της, παρά το νεαρόν της ηλικίας της, ήταν μόλις είκοσι πέντε ετών. Αυτά βεβαιώνει η δημογεροντία του νησιού.
Άγνωστο αν την Παρασκευή 29 Μαΐου 1913, όπου πρώιμος καύσωνας αντιμετωπιζόταν από τους φαροφύλακες συγκεντρωμένους οικογενειακώς στη σκιά των πεύκων και όχι του ελαιώνα, επειδή η σκιά της ελιάς είναι βαριά, άγνωστο, λοιπόν, αν εκείνα τα άτομα ήταν απόγονοι του Παολή και του Διότη, όπως άγνωστο παραμένει αν η ομήγυρη τιμούσε ευλαβώς και αθορύβως την τετρακοσιοστή εξηκονταετή επέτειο της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως, ενώ είναι βέβαιο πως δεν είχε φτάσει ώς εκεί η είδηση ότι το απόγευμα της ίδιας μέρας ο συνθέτης Ιγκόρ Στραβίνσκυ θα παρουσίαζε στο Παρίσι, δηλαδή στην Πόλη του Φωτός, το έργο του «Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης», το οποίο θα δημιουργούσε αναταραχή στο κοινό, όπου πολλές φιλόμουσες κυρίες λιποθύμησαν, επειδή δεν άντεχαν εκείνη την προσβλητική μουσική αθλιότητα. Αν το όνομα του κυρίου Στραβίνσκυ είναι γνωστό, δεν ισχύει το ίδιο για τους συναθροισθέντες εκείνης της μέρας, δηλαδή τον ακριβή αριθμό, τις μεταξύ των σχέσεις και άλλα τέτοια. Τα σχετικά στοιχεία λανθάνουν.
Βέβαιο είναι πως ουδέν βλέμμα ήταν στραμμένο στους οικογενειακώς συγκεντρωμένους φαροφύλακες καθισμένους ανακούρκουδα, οι γυναίκες επιδιδόμενες στα ειρηνικά τους έργα φουρνίζοντας, ψήνοντας, γνέθοντας και πλέκοντας, ούτε επρόκειτο να υπάρξει σχόλιο στο Παρίσι σχετικό με τα ψητά αρνίσια παϊδάκια, τα τσιγαριστά κοτόπουλα, την κακαβιά από αφρόψαρα, τα βραστά χόρτα συλλεγέντα επιτόπου, τα τυροκομικά, τις νταμιζάνες ερυθρού και λευκού οίνου, τις φιάλες του τσίπουρου, τις χοντρές φέτες ζεστού ψωμιού μόλις βγαλμένου από τον ξυλόφουρνο, τις οποίες μασούλιζε το παιδομάνι. Μεσούσης, λοιπόν, εκείνης της μέρας, η ευωχία, βοηθούντος του καύσωνα, είχε αρχίσει να επιδεικνύει τα αποτελέσματά της και η γλυκιά ζάλη της πόσης, καθώς και η κοιλιοδουλεία της βρώσης, μεγαλύνονταν χάρη σε πειράγματα και τραγούδια ποικίλων αποχρώσεων, με το βλέμμα πάντως στραμμένο στα κοριτσόπουλα που έκαναν ότι δεν καταλάβαιναν, αλλά κρυφογελούσαν.
Φευ, τρομερή τότε ηκούσθη βουή και, πριν υψωθεί φωνή ή στεναγμός τουλάχιστον φόβου και δέους, πριν υπάρξει σημείο του σταυρού και επίκληση αγίων για την σωτηρία της ψυχής, το έδαφος σείστηκε, πάταγος και σύννεφο σκόνης, πέταγμα πουλιών και οσμή υγρασίας σωματικής, ο φάρος και των φαροφυλάκων τα ενδιαιτήματα είχαν καταποντιστεί σε βαθιά χαράδρα, η θάλασσα ακύμαντη, απέχουσα του γεγονότος. Ξεχάστηκαν τα ψητά στις θράκες και καρβούνιασαν, μύγες και μυρμήγκια επωφελήθηκαν για να πέσουν στα πιάτα με τα βραστά χόρτα και την κακαβιά, έχασαν την ισορροπία τους οι νταμιζάνες, τα παιδιά έβαλαν τα κλάματα, θέαμα θλιβερό και πράγμα ανεξήγητο, ένας τεράστιος σωρός ερειπίων, τα κλινοσκεπάσματα, τα προσόψια, οι καρέκλες, τα τραπέζια, οι πινακωτές, ο μύλος του καφέ, ολόκληρο το νοικοκυριό των φαροφυλάκων είχε χαθεί εντός του χάσματος, άφαντος και ο φάρος. Ορθώς πιστεύουμε πως όσα φέρνει η ώρα δεν τα φέρνει ο χρόνος.
Η εξήγηση του συμβάντος δεν καθυστέρησε, αγαπητοί μου. Η επιτροπή των σοφών της Υπηρεσίας Φάρων, η οποία κατέφτασε επί τόπου από την απέναντι ηπειρωτική χώρα, μετά από τηλεγραφική εντολή του Στυλιανού Λυκούδη, τμηματάρχη του Υπουργείου Ναυτικών, επιβαίνουσα ατμακάτου, συμπέρανε πως ο φάρος της Λάκκας Παξών είχε οικοδομηθεί επί σαθρού εδάφους και είχε ανασκολοπιστεί εξ ολοκλήρου. Το τηλεγράφημα των φαροφυλάκων προς την Υπηρεσία Φάρων, αποσταλέν αυθημερόν, είχε την σαφήνεια πολεμικού ανακοινωθέντος: «Φάρος κατεποντίστη αύτανδρος. Άνδρας ουδείς έπαθε». Δεν έχουν διασωθεί, επαναλαμβάνομεν, τα ονόματα των υπογραψάντων φαροφυλάκων, αναλφαβήτων πλην ενός, όπως αναφέρει το πρακτικό της επιτροπής των σοφών της Υπηρεσίας Φάρων, ενώ υπογραμμίζει ότι έτυχε της δεούσης φιλοξενίας επί πενθήμερον, η σαθρότης του εδάφους βλέπεις. Εκτιμάται ότι προέκυψαν γαμήλιοι δεσμοί.
