Ο Μενέλαος Πειστικός με το Μακάριοι Θεατές– εκδόσεις Μωβ Σκιούρος– παραδίδει ένα καθηλωτικό έργο που συνδυάζει τον αλληγορικό πλούτο του Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας με τη βιαιότητα της σύγχρονης δυστοπίας. Είναι ένα ελληνικό Infinite Jest, αλλά σκοτεινότερο, με λιγότερη ελπίδα και περισσότερη αποξένωση. Μέσα από τις τρεις κεντρικές ενότητές του —Η Φυλακή του Κατακερματισμού, Το Μουσείο της Παρακμής και Το Συμπόσιο— ο Πειστικός σκιαγραφεί έναν κόσμο που μοιάζει με λαβύρινθο, όπου οι άνθρωποι είναι θεατές μιας πραγματικότητας που δεν μπορούν να ελέγξουν.

Η Φυλακή του Κατακερματισμού: Ένας χώρος χωρίς διαφυγή

Η πρώτη ενότητα σε αιχμαλωτίζει με την ατμόσφαιρά της. Ένας χώρος που μοιάζει με ξενοδοχείο ή προσομοίωση, γεμάτος αφιλόξενα στοιχεία: «Ένας τεράστιος γλόμπος κρεμόταν σαν δάκρυ από την οροφή. Το προαίσθημά μου ότι βρίσκομαι σε κάποιο ξενοδοχειακό χώρο πυροδοτήθηκε ασυναίσθητα από τη μοκέτα σε μουσταρδομπέζ απόχρωση» (σ. 13).
Ο ήρωας περιφέρεται, χαμένος ανάμεσα σε κύβους και γραμμές που σχηματίζουν γεωμετρικές φυλακές: «Λεπτές, ημίλευκες, ημιδιάφανες γραμμές άρχισαν να διαφαίνονται περιφερειακά στον χώρο[...] ενώθηκαν σε διάφορες ομάδες και σχημάτισαν κύβους κενούς στις πλευρές τους» (σ. 13).
Εδώ, ο Πειστικός αναδεικνύει τη θεματική του εγκλωβισμού. Κάθε γωνιά του χώρου αυτού αντανακλά την αποσύνδεση του ανθρώπου από την πραγματικότητα. Αυτή η προσομοίωση είναι μια αλληγορία για την τεχνολογική υπερβολή που αποξενώνει, ενώ παράλληλα εθίζει.
Οι «προβατάνθρωποι» κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση εδώ: «Οι τρεις προβατάνθρωποι συνέχιζαν αδιάκοπα να μασούν και να κοιτούν την τηλεόραση, σαστισμένοι και αποχαυνωμένοι» (σ. 16). Είναι η πιο ωμή εικόνα της μαζικής αποχαύνωσης, στην οποία η τεχνολογία δε διασκεδάζει πια, αλλά υποδουλώνει. Η κατανάλωση εδώ γίνεται υποχρέωση. Δεν έχει σημασία αν κερδίζεις ή χάνεις· το μόνο που έχει σημασία είναι να συνεχίζεις να καταναλώνεις. Οι χαρακτήρες που περιγράφονται είναι απορροφημένοι από τη διαδικασία, χωρίς να αντιλαμβάνονται την κενότητα της ύπαρξής τους.

Το Μουσείο της Παρακμής: Έκθεση ανθρώπινων ναυαγίων

Η δεύτερη ενότητα μας μεταφέρει σε έναν χώρο που συνδυάζει την αισθητική ενός μουσείου με την παράνοια ενός θεματικού πάρκου. Οι επισκέπτες παρακολουθούν εκθέματα που απεικονίζουν την ανθρώπινη παρακμή, ενώ οι ίδιοι γίνονται μέρος του θεάματος. «Ωστόσο, αυτό το ψηφιδωτό του Πολιτισμού της Παρακμής προσελκύει ένα όχι αμελητέο μέρος του κοινού μας, που διατηρεί ακόμα την περιέργειά του για τα απομεινάρια του παρελθόντος» (σ. 127).
Ο Πειστικός εστιάζει στην ψευδαίσθηση της ελευθερίας. Οι επισκέπτες περιφέρονται φαινομενικά ελεύθεροι, αλλά κάθε τους κίνηση είναι προκαθορισμένη από το πλαίσιο του μουσείου. «Αναρωτιέμαι τελικά αν εσείς οι δημιουργοί μπορείτε ποτέ να αντικρίσετε ένα έργο άλλου δημιουργού χωρίς να το υποβάλετε αυτομάτως σε αναλύσεις και συγκρίσεις» (σ. 118).
Αυτό το μουσείο γίνεται ένα σχόλιο για τη ματαιότητα της υπερκατανάλωσης του πολιτισμού. Ο πολιτισμός δεν είναι πλέον πηγή έμπνευσης ή αυθεντικής σύνδεσης, αλλά ένα προϊόν που καταναλώνεται και ξεχνιέται. Αυτή η εικόνα θυμίζει τον τρόπο με τον οποίο ο Γουάλας εξετάζει τη σχέση μας με την τεχνολογία και τη διασκέδαση. Αλλά ο Πειστικός δεν αφήνει περιθώριο για ελπίδα. Σου λέει ξεκάθαρα: αυτή είναι η κοινωνία σου.

Το Συμπόσιο: Η κορύφωση της κενότητας

Η τρίτη ενότητα είναι το αποκορύφωμα του έργου, μια τελετουργία που μιμείται το αρχαιοελληνικό συμπόσιο, αλλά είναι γεμάτη παρακμή και επιδειξιομανία. Οι συμμετέχοντες ντύνονται υπερβολικά και αναπαράγουν κοινοτοπίες σε υποτιθέμενες φιλοσοφικές συζητήσεις: «Κάθε επιχείρημα είναι αναγκαστικά λίγο ως πολύ απλουστευτικό, αφού η γλώσσα εκ φύσεως αποτελεί ή υποκύπτει σε μια απλοϊκή ερμηνεία/απόπειρα εξήγησης του κόσμου» (σ. 291).
Οι συζητήσεις τους αποκαλύπτουν την έλλειψη ουσίας. Το συμπόσιο λειτουργεί σαν καθρέφτης της κοινωνίας μας, όπου η κενότητα καλύπτεται με φανταχτερή επιφάνεια. «Μα φυσικά δεν μας αρκεί, γιατί επινοήσαμε το καλό και το κακό και νιώθουμε αποξενωμένες μονάδες· το εγώ μας είναι το πιο σημαντικό» (σ. 317).
Ο Πειστικός δείχνει πώς η ανάγκη μας για κοινωνική αποδοχή καταστρέφει κάθε αυθεντικότητα. Το συμπόσιο είναι η τελική πράξη μιας ανθρωπότητας που έχει αποδεχθεί την παρακμή της. Αυτή η σκηνή είναι σαν μια γροθιά στο στομάχι. Σου δείχνει πώς η ευχαρίστηση και η κατανάλωση έχουν γίνει οι νέοι θεοί μας, χωρίς να μας προσφέρουν τίποτα πραγματικό.

Συμπέρασμα: Ένας κόσμος χωρίς σωτηρία

Το Μακάριοι Θεατές είναι ένα αριστούργημα της ελληνικής λογοτεχνίας, ένας καθρέφτης που δείχνει την πιο σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης. Όπως το Infinite Jest, είναι ένα έργο που απαιτεί από τον αναγνώστη να αντιμετωπίσει σκληρές αλήθειες για τον εαυτό του και τον κόσμο.
Όμως, εκεί που ο Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας αφήνει περιθώρια για λύτρωση, ο Πειστικός σε βυθίζει ακόμη βαθύτερα στο σκοτάδι. Οι εικόνες του είναι ωμές, ακατέργαστες, αλλά ταυτόχρονα υπνωτικές. Είναι μια δυστοπία που δε σου επιτρέπει να κοιτάξεις αλλού.
Αν τολμάτε να κοιτάξετε την ανθρωπότητα χωρίς φίλτρα, τότε το Μακάριοι Θεατές είναι ένα βιβλίο που δεν πρέπει να χάσετε. Είναι η κραυγή μιας γενιάς που ζει στην κενότητα και παλεύει να την αποδεχθεί. Το Μακάριοι Θεατές είναι ένα βιβλίο που δεν μπορείς να αγνοήσεις. Είναι μια κραυγή για την κατάσταση της σύγχρονης κοινωνίας, ένας καθρέφτης που δείχνει την πραγματική μας εικόνα. Αν είστε έτοιμοι να δείτε την αλήθεια, τότε αυτό το βιβλίο είναι για εσάς. Και αν δεν είστε έτοιμοι; Ίσως να μην αντέξετε την ένταση.