Ξεφύλλιζα μια πρόσφατη μετάφραση του Χάρη Βλαβιανού[1] και κάπου, ανάμεσα σε μερικά ποιήματα που ξεχώρισα ή, καλύτερα, μου άρεσαν, αναφέρεται η καμπάνα του καθεδρικού της Κρακοβίας (σ. 25). Και μου γεννήθηκε μια άνευ προηγουμένου επιθυμία να θυμηθώ στιγμιότυπα από μία ομαδική εκδρομή (Σεπτέμβρης 2016), χωρίς να ανακαλέσω μια γραμμική αναδρομή, διαβάζοντας το πρόγραμμα της εκδρομής και κοιτάζοντας και πάλι video που με επιμέλεια είχα αποθηκεύσει, πράγμα που θα ήταν εύκολο, αλλά και ίσως ανιαρό. Προτίμησα να ανακαλέσω ό,τι θυμάμαι.
Ξαφνικά το κάστρο της πόλης η οποία, για ειδικούς λόγους, δεν έπαθε τίποτε από τους βομβαρδισμούς. Μας παραλαμβάνει μία και μας τριγυρίζει, μας πηγαίνει πρώτα σε ένα μεγάλο κατάχρυσο εσωτερικά ναό. ‘Ολα πολύ φροντισμένα, παρτέρια και λουλούδια παντού, άμαξες με γεροδεμένα μεγάλα άσπρα άλογα με λοφία που τριγυρίζουν τους τουρίστες στους μεγάλους δρόμους. Μας σταματάει μπροστά σε ένα βάθρο που πάνω του στηριζόταν επίπεδη μεταλλική κατασκευή για να κατατοπίζονται οι τουρίστες, που δείχνει τα βασικά της πολεοδομίας της μεσαιωνικής, βασικά intra muros, πόλης. Αναλλοίωτη από τις καιρικές συνθήκες, σκέφτηκα. Ήταν από Ελληνίδα μητέρα και πολωνό πατέρα, μία θεϊκή καλλονή, με ένα εφαρμοστό γκρι μακό που άφηνε να διαγραφεί ένα τέλειο και αισθησιακό στήθος που έσκεπε την ανάγλυφη πόλη, από κράμα μετάλλου φαιό. Όπως εκείνες οι παλιές αγαλμάτινες «Τύχες» των πόλεων. Κάποιος παλιά είχε πει ότι η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο. Ήτανε πρίγκιπας.[2]
Εβραϊκό νεκροταφείο, γκέτο, στέκια των Rubinstein, επίπεδη, τσιμεντένια, μεγάλη πλατεία με πακτωμένες πέτρινες πανύψηλες καρέκλες ―δε θυμάμαι τι συμβολίζουν―, μουσείο εξαιρετικό στον χώρο του εργοστασίου του Schindler εκεί κοντά, παντού φωτογραφίες εκτελεσμένων λες και πετούσαν στον αέρα, η τεράστια κεντρική πλατεία (Unesco) και εκεί το θαύμα: ο υπόγειος αρχαιολογικός χώρος Rynek. Ανασύνθεση της πολεοδομικής εξέλιξης της πόλης, μουσειολογικά άψογη παρουσίαση όλου του έργου, ταυτόχρονη συνέχιση της ανασκαφής. Τρία κατορθώματα. Σύγκριση με τα διαδραματισθέντα στο δικό μας σταυροδρόμι Βενιζέλου-Εγνατίας προκαλεί κατάθλιψη. Στο Auschwitz άριστη μουσειολογικά παρουσίαση της φρίκης ― είχε και, εκτός των άλλων από Θεσσαλονίκη, φωτογραφία της συγκέντρωσης στην πλατεία Ελευθερίας. Στα αλατωρυχεία δεν πήγα.
Πόλεις της Πολωνίας που τις φανταζόμουνα μες στη σκουριά, τη μαυρίλα και τα βαριά εργοστάσια, όπως το Gdansk του Βαλέσα, διασώζουν παραμυθένια ιστορικά κέντρα με σπίτια που θυμίζουν παιδικές ζωγραφιές. Πουθενά στον κόσμο δεν είχα δει τέτοια έκρηξη του λευκού όπως στη σειρά των ξενοδοχείων των αρχών του μεσοπολέμου της παραθαλάσσιας πόλης Sopot,[3]
με προβλήτα που πάει πολλές δεκάδες μέτρα μέσα στη θάλασσα και με μία ατμόσφαιρα που νομίζεις ότι είναι από κεχριμπάρι στο οποίο έχουν εγκλωβιστεί εκατομμύρια μικρά είδη πανίδας και χλωρίδας παμπάλαιων εποχών. Αυτά κάποτε θα ξαναρχίσουν τη ζωή πάνω στη γη…
[Μάιος/Ιούνιος 2023]
*Μικρά στιγμιότυπα 1, 2 και 4 δημοσιεύτηκαν στα τεύχη 57 το 4 (Κλίμακες) και 58 τα 1 και 2 (Στίγματα)