__________________

Συχνά διαβάζοντας λογοτεχνικά κείμενα για παιδιά, που αφορούν τη φαντασία με οποιονδήποτε τρόπο, ανατρέχω στον σπουδαίο Τζιάνι Ροντάρι και στο βιβλίο του Η γραμματική της φαντασίας, που την δεκαετία του 1990 στην Ελλάδα ήταν ένα πολυσυζητημένο βιβλίο και παρέμεινε για πολύ καιρό στο προσκήνιο μέχρι να έρθουν άλλα σχετικής θεματικής βιβλία. Η σημασία της φαντασίας στη ζωή του παιδιού αλλά και των ενηλίκων είναι κλειδί. Όχι μόνο για την λύση σε πρακτικά ζητήματα αλλά και για την διέξοδο σε πιέσεις εσωτερικής και συναισθηματικής φύσης. Στη λογοτεχνία για παιδιά, ένα μέσο που αξιοποιήθηκε από αρκετούς συγγραφείς, έλληνες και ξένους, για να αναδείξει τη φαντασία των παιδιών και τον λυτρωτικό της χαρακτήρα, είναι τα μολύβια. Αναφέρω μόνο Τα Μαγικά μολύβια της Ζ. Βαλάση, Τα μαγικά μολύβια από τη Μαγιόρκα, της Κ. Μουρίκη, Ο Χάρης και ο μοβ μαρκαδόρος της Γ. Τσιαμπόκαλου, το Bear Hunt του Α. Browne, το Journey του A. Becker, το Chester της M.Walt, Η Λίλα πετάει (Τ. Τσιλιμένη)κ.ά.*
Ανάλογα με την θεματική τού κάθε βιβλίου αξιοποιούνται και τα μολύβια. Τις περισσότερες φορές για να δώσουν λύση σε αδιέξοδες καταστάσεις.
Η Χριστίνα Φραγκεσκάκη, η συγγραφέας με την ιδιαίτερα ευαίσθητη γραφή της, στο νέο της βιβλίο με τίτλο Το ποδήλατό του, βάζει στα χέρια του παιδιού πρωταγωνιστή πρόσφυγα, μια μπογιά που του χαρίζει η αδερφή του και έτσι καταφέρνει να «γιατρέψει», να αντιμετωπίσει την απώλεια του αγαπημένου του ποδήλατου. Η συγγραφέας προκειμένου να δώσει τον αυθεντικό λόγο και να παρουσιάσει την συναισθηματική κατάσταση του Χασμ, αξιοποιεί δύο είδη αφηγητή. Την ιστορία ξεκινά ένας τριτοπρόσωπος και κατά κάποιο τρόπο αμέτοχος αφηγητής, που παρουσιάζει τον Χασμ στην πατρίδα του, στήνει ένα σκηνικό καθημερινότητας, γιός ποδηλατά, αγαπά τα ποδήλατα και ονειρεύεται όταν μεγαλώσει να αποκτήσει ένα, πράγμα που γίνεται κάποια στιγμή κι όλα κυλούν ήρεμα μέχρι που «…μια νύχτα παγωμένη και σκοτεινή, φωνές άγριες, κρότοι δυνατοί ξυπνούν την Χασμ και τη Λενίς (αδερφή). Κουρνιάζουν στων γονιών τους την αγκαλιά…χαιρετούν την πόλη τους τη Χάφερ και μπαίνουν στο λεωφορείο…στριμώχνουν και το ποδήλατο…ταξιδεύουν έτσι ώρες πολλές, περνούν πόλεις, χωριά….και φτάνουν στη θάλασσα…η βάρκα γέρνει από τη μια, αγκαλιάζονται πιο σφιχτά…ο βαρκάρης…παίρνει το ποδήλατο. Όχι!!!».
Από την επόμενη σελίδα η αφήγηση γίνεται πρωτοπρόσωπη και αφηγείται ο Χασμ. Περιγράφει τις συνθήκες του καταυλισμού και η συγγραφέας με ένα εξαιρετικό εύρημα για την εσωτερική θλίψη και απογοήτευση του Χασμ, δημιουργεί ένα …σαλιγκάρι: «…Εγώ τυλίγομαι, τυλίγομαι, φτιάχνω το σαλιγκάρι μου και μπαίνω μέσα»(16). Σε αυτή την σπείρα, την απομόνωση ο Χασμ μπαίνει για να αντιμετωπίσει την απώλεια γενικά και ειδικά του αγαπημένου του ποδήλατου. Μέχρι που η Λενίς θα του χαρίσει τις μπογιές. Έτσι κάποια μέρα θα ζωγραφίσει το ποδήλατό του, το τιμόνι, τα πεντάλ, τις ρόδες, την σέλα… «Κάθομαι στη σέλα, πιάνω το τιμόνι, πόδια στα πεντάλ…και πετώ ψηλά!». Γλώσσα απλή που περιγράφει τα απαραίτητα σε μια αφήγηση, χωρίς τίποτα περιττό, γλώσσα που δείχνει τον στόχο και περιγράφει την χαρά και τις αιτίες, χωρίς να στέκεται ιδιαίτερα σε αυτές, που την μεταστρέφουν σε πόνο. Αλλά ακόμη και στην απώλεια μπορεί να υπάρχει, πρέπει, να σκιαγραφείται η ελπίδα και η αισιοδοξία και έτσι στο τέλος η φαντασία είναι αυτή που λύνει τον κόμπο και την απομόνωση του Χασμ. Δεν παραπλανάει η συγγραφέας τον αναγνώστη. Απεναντίας του δείχνει πως ο καθένας μπορεί να βρει τον τρόπο που θα λύσει τα θέματά του. Δεν είναι ουτοπικό το τέλος. Κάθε άλλο. Είναι το μεταφορικό πλαίσιο της παρότρυνσης, της παρουσίας της αδερφής του και των άλλων παιδιών, που τον ενισχύει και βρίσκει τον δρόμο του και την πίστη να βγει από το «σαλιγκάρι» του στο φως. Κι αν θέλουμε να μείνουμε στη σημασία της συνομιλίας των κειμένων με στόχο την κριτική σκέψη των αναγνωστών, το βιβλίο είναι της ίδιας λογικής χρήσης των μολυβιών με το Η Λίλα πετάει. Η Λίλα, προσφυγόπουλο σε καταυλισμό κι εκείνη, ζωγραφίζει ένα παράθυρο στη σκηνή και από εκεί…δραπετεύει.

Ο Π. Μπουλούμπασης με το γνωστό του ύφος ενισχύει το κείμενο. Μια τρυφερή ιστορία χωρίς μελοδραματισμούς και εύστοχο περιεχόμενο.

_______________

*Προσωπικά μάλιστα με απασχόλησε το θέμα σε επίπεδο έρευνας σε ειδικού τύπου βιβλία για παιδιά, με αποτέλεσμα το δημοσιευμένο άρθρο μου με τίτλο «Τα μαγικά μολύβια της φαντασίας στα wordless book (& picture books)», στον συλλογικό τόμο Κ΄ η φαντασία στο λογισμό, επιμ. Δ. Πολίτης & Γ. Παπαδάτος, Καλειδοσκόπιο 2021.