Εγώ που δεν είμαι εσύ, πέφτω στο rabbit-hole του λευκού λαγού ενώ δεν είμαι η Αλίκη και μαθαίνω τον τόπο. Δεν με συγκινεί η ταχύτητα, με συγκινεί ο χρόνος. Δεν το περίμενα, δεν ήξερα πώς αλλά οι νέοι τόποι, ορατοί και μη, πάντα με μάθαιναν νέους τρόπους. Εγώ, ίχνη στον πρώτο ενικό. Ο πληθυντικός είναι θέαμα. Μας αρπάζει από πίσω σαν κάτοπτρο γυρτό. Γιατί δεν φαίνεται το μπροστά; Ποιός βλέπει; Υπάρχουν μάρτυρες; Πώς και πού μεταφράζεται η προφορική ιστορία του εγώ. Την ακούς εσύ; «... έτσι οι θεοί ξεκινώντας από την σφαίρα του κεφαλιού έβαλαν το πρόσωπο εμπρός και το προίκισαν με όργανα ικανά να εκφράσουν κάθε προσδοκία της ψυχής και γενικά φρόντισαν ώστε η ηγετική θέση του φυικού στοιχείου να βρίσκεται εμπρός...» (Τίμαιος, 229).

Εμπρός εγώ: εμπρός εσύ.

Εγώ μιλώ ελληνικά, εσύ αγγλικά. Γίναμε εμείς, μέσα σε ένα language lab. Σαν ερωμένες η μία της άλλης. Η σχέση ήταν αποκλειστική και άκρως ενδιαφέρουσα, όπως ο έρωτας. Στόχος της διδασκαλίας η προφορά του aaa. To στόμα ανοιχτό και το όργανο της γλώσσας να συμπεριφερθεί βοηθητικά. Το πρώτο γράμμα, η αρχή, κανόνιζε όλα τα άλλα γράμματα. Η Αμερική είχε φέρει εμπρός μου το άγαλμα της ελευθερίας. Και η προσδοκία και η υπόσχεση μεγάλες. Κάθε φορά που πήγαινα ανέπνεα αλλιώς και αυτή η γνώση έδινε άλλο μέγεθος στη προφορά. Και η δασκάλα μου ταξίδευε συχνά στην Αμερική (Σόφη Μεριά, Ξεριζώματα, εκδόσεις Εστία). Δεν το ήξερα τότε, ήξερα πώς ήταν απολύτως αφοσιωμένη να μετατρέπει το α σε a. Η Ελλάδα βρισκόταν σε δικτατορία και το Pierce College ήταν σε δάσος και μια ανηφορική ράμπα από την είσοδο στις τάξεις σε έκανε να νοιώθεις πως ανεβαίνεις. Κάθε μέρα ανέβαινες. Οι ώρες πολλές και μετρήσιμες. Ένα βιβλίο των Ωρών, όπου η προσευχή, στην ορθή ώρα, λάμβανε χώρο εσωτερικό ανάμεσα στον ενικό και τον πληθυντικό. Οι θεοί παραμέριζαν αφού οι ισορροπίες είχαν φροντιστεί. Το language lab επέβαλλε και τρόπους και τόπους και το εγώ αφηνόταν στο εσύ όλο και περισσότερο. Ίσως η ράμπα του σχολείου να μεταφέρθηκε εντός μου. Άλλοτε το εγώ, άλλοτε το εσύ.

Όταν κατακτήθηκε το aaa ήρθαν τα τραγούδια μαζί με τη γραμμιατική. «Where have all the flowers gone, long time passing, where have all the soldiers gone, long time away». Ο πόλεμος στο Vietnam μαινόταν ακόμα και ο αντι/πολεμικός αγώνας επιλεγόταν από τις δασκάλες μας στο Pierce College. Πόλεμος κακός, άνισος πόλεμος γέμιζε τη γλώσσα με θέατρο ανάμεσα στη προφορά και τη κατανόηση. Τα αμερικανικά μαίνονταν, τα μάθαινα από τη καρδιά στο νού. Ζωτικά όργανα, γιατί έγιναν και τα δύο όργανα. Δεν υπήρχε τρόπος διαφυγής. Η γραμματική έγινε αντίσταση και δίχως θόρυβο, κανένα θόρυβο, μεγάλωσε η απόσταση ανάμεσα στις Τρωάδες και τη Joan Baez.

Εγώ γινόταν us, us δεν γινόταν ε-γ-ώ. Τhe American Constitution: … we for the people, by the people, καταλάμβανε και τα βιβλία και τις βιβλιοθήκες. Κάθε ταξίδι στην Αμερική, σε δικούς μου στη Washington DC έκλεβε τη γλώσσα μου. Ληστείες δίχως αίμα, άηχες. Δράστης εσύ, κλοπιμαία εγώ. Ή έτσι καταλάβαινα. Το Αμερικάνικο σπίτι ήταν μεγάλο και με δένδρα, όπως το Pierce College. Έκανε ότι υπήρχε στην επιστροφή, να φαίνεται μικρότερο. Το ρ κυλούσε και γινόταν rrr.

Στο Pierce College ήμασταν γένος θηλυκό. Πιστεύαμε, πράτταμε ενώ τα ίδια τα όνειρα βάδιζαν ανάμεσα μας σαν ισότιμοι Χριστοί. Γίνεται, δεν γίνεται. Και όμως έγινε. Ο παρατατικός έδινε όλο του τον χώρο στον ενεστώτα. Ο ενεστώτας δεν υπήρξε ποτέ απολογητικός, προεκτείνονταν: εμπειρίες, ζωές, επιλογές. Οι Χριστοί γίνονταν οράματα. Δόκιμο λάβαρο και μαζί: ελευθερία. Τη νοιώθαμε, τη μιλούσαμε. Έξω η δικτατορία, μέσα η ελευθερία. Άλλαζαν τα ελληνικά, μέσα και έξω, μέσα και έξω. Μόνο η τραγωδία σώθηκε. Είχα μια λατρεία στα αρχαία ελληνικά που την ανέλαβε το θέατρο ώστε η αλήθεια να διασχίζει τη σκηνοθεσία.

Εσύ είσαι στην Αμερική. Η γλώσσα σου πετάει. Πολλές φορές τόσο ψηλά που περιφέρεται γύρω μου σαν αηδόνι προσωπικό. Είμαι το κλαδί της, είσαι ο ήχος μου, είμαστε us. Το κελάηδημα γίνονται κελάρυσμα. Η γλώσσα μας ελαφριά, περήφανη, γυναικεία, πολέμαχη, ευτυχισμένη. Ποια γλώσσα; Our language. Τα ελληνικά έγιναν φαντάσματα σε μια υπόκλιση πρεμιέρας. Ακόμα και στο πρώτο μου πτυχίο, πάλεψα για τη διπλωματική μου να είναι γραμμένη θεατρικά. Το Wellesley College δε συγχωρεί ερασιτεχνισμούς. Η απαίτηση ήταν brilliance. Δόθηκε και έγινε αποδεχτή. Η δομή του θεάτρου ως σκέψη, άνοιγε νέους τρόπους αντίληψης. Οι γυναικείες σπουδές κέρδιζαν δομές και χρειάζονταν υλικές μεθόδους επιβράβευσης νεωτερικών προσεγγίσεων. Προσέχω πώς οι ΛΕΞΕΙΣ ΤΟΥΣ μετατρέπονται σε δικές μου έννοιες. Φεμινιστικές, λεσβιακές, intimate notions. Γίνομαι μάρτυρας της ίδιας της γλώσσας μέσα και έξω από το στόμα μου. Καρδιά, νους, γλώσσα. Τα όργανα πολλαπλασιάζονται καθώς η γραμματική αποκτά διαστάσεις θεατρικές.

Actor is letters acting out themselves. Στη διαγλωσσική ύπαρξη σκηνοθετείς τίς ίδιες τις λέξεις ενώ σε γράφουν. Ο βίος της γραφής γίνεται και αυτός δια/βίος. You are soaring. Εγώ μεταμορφώνομαι. You have no patience to distribute. Εγώ αποφασίζω πως όλα τα θεατρικά έργα που γράφω θα έχουν προέλευση τον γενέθλιο τόπο. Γίνομαι εξερευνητής μιας εκστρατείας που ενώ συμβαίνει, είναι φαντασιωτική. Τα φαντάσματα της γλώσσας γίνονται φυλές που ανακαλύπτω για πρώτη φορά. Δεν υπάρχει πιθανότητα να έφτασα στο νησί του Prospero. Η προσήλωσή μου είναι γυναικεία και ο γενέθλιος τόπος βρίσκεται κάτω από τη θυελλώδη σύρραξη του φύλου. Οι ενορατικές δυνάμεις follow their own lead. Είπαμε είμαι μάρτυρας. Το νόημα παράγεται μαχητικά. Όλες, μα όλες οι ιστορίες είναι ελληνικές. Η αφήγηση χωρίς να ρωτήσει ουρλιάζει, ψιθυρίζει, ορθοφωνεί. Χειραφετείται και επιβάλλει τις ιστορίες της. Ένα αλλόκοτο language lab. Προφέρεται το ανείπωτο. You are fascinated and level-headed. Πώς προφέρεται το ανείπωτο; You actually need the unspeakable? Μα δεν υπάρχει τίποτα δίχως αυτό.

Η γυναικεία γραφή δίνει τη δυνατότητα να υπάρξει και το άναρθρο και ό,τι αρθρώνεται. Δίνει άδειες και δικαιώματα να ζούμε. Υπάρχουμε στα σύνορα. Εγώ του εσύ, εσύ του εγώ. Ο ενικός και ο πληθυντικός γίνονται συνοριακές εγκαταστάσεις, όχι φράκτες. Οι δύο γλώσσες, ελληνικά και αγγλικά, αντιλαμβάνονται και τα ναρκοπέδια και κυρίως τις προελεύσεις τους. Η καταγωγή προσκαλεί και αναλαμβάνει πολλαπλές αμφισημίες. Τα ναρκοπέδια δεν περπατώνται χωρίς απώλειες και αιματηρές εικόνες και δεν καταργούνται. Εκτός αν η εκστρατεία για ανακάλυψη επικεντρωθεί στην εξάλειψη των ναρκοπεδίων. Eίναι μη ορατά, σχεδόν μεταξένια. Και η γλώσσα πώς θα τα αποδεχθεί όλα αυτά; Μπορεί να δώσει τον εαυτό της για την εξάλειψη. Ίσως τελικά η γυναικεία γραφή να είναι η εξάλειψη των ναρκοπεδίων. Η διαδικασία ολόκληρη είναι αποδεκτή όταν ο τρόπος της σκέψης είναι θεατρικός και απολύτως έμφυλος. Μοιάζει αυτή η λέξη με εμ/φυλ[ι]ο. Θα υπάρξει ποτέ ειρήνη;

« Γλώσσα έκτη:

Astrame: φεύγουν οι πόλεις; Μπορεί και να φεύγουν και να ξανάρχονται. Τάμα, να κάνουμε ένα τάμα να μη φύγουν. Βρήκα ένα. Θα μπορούσε να είναι φρούτο, δεν είναι. Θα μπορούσε να είναι βουνό, δεν είναι. Θα μπορούσε να είναι πουγκί να μας χωράει. Να στο στείλω, να μου το στείλεις , να μας έχουμε. Μη φύγουν οι πόλεις. Ούτε η δική μας, ούτε αυτή εδώ που είμαι και δεν γεννήθηκα.» [C. Lambrinidis, Border Tongues, υπό έκδοση, εκδόσεις Άπαρσις 2023.]

Πώς ζεις σε μια πόλη που φεύγει; Πώς υπάρχεις σε μια γλώσσα που φεύγει; Catch me, δεν μπορώ. Γράψε με, σε γράφω. Με έννοιες στην άλλη γλώσσα και λέξεις στη μητρική, δηλαδή στη γλώσσα που γεννήθηκα. But you chose me, you were re-born in mine. Μεγαλειώδεις εποχές, μαθαίναμε δύναμη. I am not afraid. Μίλα, δεν άφησα κανένα να σε φοβίσει. Έχουμε λέξεις; We do not. Τι γράφουμε λοιπόν; We write in the words of language as we know it. Αυτές οι λέξεις δεν είναι δικές μας. I know. Πού είναι οι λέξεις μας; Within and outside the boundaries of meaning. Ξέρεις πως είμαστε προσφυγικής καταγωγής, προσφυγικής γλώσσας. Ούτε εδώ, ούτε εκεί. Ι recognize the existence. Remember Gloria Anzaldua, La Fronteras. Θυμάσαι που της μιλήσαμε να έρθει στο Hellenic Studies, New York University να μιλήσει στο Συμπόσιο για τα Ρήγματα στη Σιωπή: Πώς Διδάσκεται Η Τόλμη. She asked for a generous fee, she deserved. It wasn’t in the budget, we were told. Και δεν ήρθε. Χάσαμε τη σύνδεση συνόρων Μεξικού/ΗΠΑ με τα σύνορα Ελλάδας/Τουρκίας. Her discourse stayed on though. That is the crucial matter.

Eίναι πιθανόν να φθάνω κάθε φορά από την αρχή στα αμερικάνικα αγγλικά που επέλεξα και με επέλεξαν. Μια ερμηνεία α/θάνατη, ποτέ δεδομένη, ποτέ φθαρμένη, αν/εξάντλητη. Πλάκες του Μωυσή που ούτε ψήθηκαν, ούτε θα ψηθούν ποτέ. Commands, to compel us to submit, evacuate our vocabulary.

[Το κείμενο βασίστηκε στην ομιλία με τον ίδιο τίτλο που παρουσιάστηκε στην ΔΕΘ το 2023]