Στη στήλη αυτή δημοσιεύονται συνήθως ενδιαφέρουσες επιστολές γνωστών καλλιτεχνών (συγγραφέων, μουσικών, ζωγράφων,...) απευθυνόμενες σε φίλους, συναδέλφους, οικείους ή απλώς γνωστούς, στις οποίες αναφέρονται σε θέματα που ουδεμία σχέση έχουν με το καλλιτεχνικό τους έργο ούτε, ει δυνατόν, με τις τέχνες γενικότερα. Μπορεί να πρόκειται για θέματα προσωπικά ή επικαιρότητας, να αφορούν τραγικά συμβάντα ή να σατιρίζουν καταστάσεις και ανθρώπους. Το πιο σημαντικό κριτήριο για την επιλογή τους είναι το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν, φυσικά, αλλά και το κατά πόσο, μέσα από αυτές, διαφαίνονται πλευρές της προσωπικότητας των επιστολογράφων ή των αποδεκτών, που απέχουν ή και επιβεβαιώνουν τη συμβατική εικόνα που έχουμε διαμορφώσει στο νου μας για τους καλλιτέχνες αυτούς σαν άτομα. Ως εκ τούτου, η επιλογή των επιστολών θα είναι καθαρά υποκειμενική.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΗΣ
ΒΙΡΤΖΙΝΙΑ ΣΤΙΦΕΝ { ΓΟΥΛΦ
ΠΡΟΣ ΤΟΝ
ΛΕΟΝΑΡΝΤ ΓΟΥΛΦ

Asheham, (Sussex)
1^η Μαϊου (1912)

        Αγαπημένε μου Λέοναρντ,

Όσον αφορά τα πρακτικά θέματα (τα δάχτυλά μου είναι τόσο κρύα που με δυσκολία μπορώ να γράφω) θα είμαι πίσω αύριο γύρω στις 7, έτσι θα έχουμε χρόνο να μιλήσουμε – όμως τι σημαίνει αυτό; Νομίζω ότι δεν μπορείς να πάρεις την άδεια, αφού στο τέλος σίγουρα θα παραιτηθείς. Πάντως αυτό δείχνει τι καριέρα καταστρέφεις!^*
Τώρα, σε ό,τι αφορά τα υπόλοιπα. Έχω την εντύπωση ότι πολλές φορές σε πληγώνω – συχνά χωρίς καμία πρόθεση – και για το λόγο αυτό οφείλω να είμαι όσο μπορώ πιο ξεκάθαρη μαζί σου, επειδή υποψιάζομαι ότι πολύ συχνά κάτι σε απασχολεί, κάτι που μου είναι αδύνατο να εννοήσω. Δεν μπορώ φυσικά να σου εξηγήσω τι νιώθω – αυτό είναι από τα πράγματα που με τρομάζουν. Τα εμφανή πλεονεκτήματα του γάμου είναι εμπόδια για μένα. Λέω στον εαυτό μου. Όπως και να ’χει θα είσαι αρκετά ευτυχισμένη μαζί του· θα σου δώσει συντροφικότητα, παιδιά και μια γεμάτη ζωή – μετά λέω Ω Θεέ μου, δεν μπορώ να δω τον γάμο σαν επάγγελμα. Όσα άτομα είναι γνώστες αυτού, όλοι το θεωρούν ως κάτι σωστό· και αυτό με κάνει να εξετάζω με ακόμα περισσότερη προσοχή τα δικά μου κίνητρα. Έτσι, βέβαια, κάποιες φορές θυμώνω με τη δύναμη του πόθου σου. Πιθανώς το γεγονός ότι είσαι Εβραίος να παίζει εδώ κάποιο ρόλο. Μοιάζεις τόσο ξένος. Και μετά εγώ είμαι τρομακτικά ασταθής. Περνάω από το ζεστό στο κρύο μέσα σ’ ένα λεπτό χωρίς κανένα λόγο· εκτός από την πεποίθησή μου ότι η παραμικρή σωματική προσπάθεια και η εξάντληση με επηρεάζουν. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι παρά τα συναισθήματα αυτά που κυνηγιούνται ολημερίς όταν είμαι μαζί σου, υπάρχει ένα συναίσθημα που είναι μόνιμο και μεγαλώνει. Σίγουρα θα θέλεις να μάθεις κατά πόσο αυτό θα με κάνει να σε παντρευτώ. Πώς να το πω; Νομίζω ότι θα με κάνει, επειδή δεν υπάρχει λόγος να μη με κάνει – Δεν ξέρω όμως τι θα φέρει το μέλλον. Είμαι κάπως φοβισμένη με τον εαυτό μου. Νιώθω κάποιες φορές ότι κανείς δεν μοιράστηκε ή δεν μπόρεσε να μοιραστεί το ο,τιδήποτε με κανέναν – αυτό είναι που σε κάνει να με αποκαλείς λόφο, ή βράχο. Και πάλι, τα θέλω όλα – αγάπη, παιδιά, περιπέτεια, οικειότητα, εργασία. (Βγάζεις τίποτα από όλη αυτή τη φλυαρία; Γράφω το ένα πράγμα μετά το άλλο.) Έτσι είμαι μεταξύ του να σε μισο-αγαπώ και του να θέλω να είσαι πάντα μαζί μου, και να ξέρεις τα πάντα για μένα, μέχρι τα όρια της μανίας και της ψυχρότητας. Σκέφτομαι κάποιες φορές ότι αν σε παντρευόμουνα θα μπορούσα να έχω τα πάντα – και τότε – είναι η σεξουαλική πλευρά του πράγματος που μπαίνει ανάμεσά μας; Όπως σου είπα προ ημερών με ωμό τρόπο, δε νιώθω σαρκική έλξη προς εσένα. Υπάρχουν στιγμές – μια τέτοια ήταν όταν με φίλησες προ ημερών – που νιώθω απλά και μόνο σαν ένας βράχος. Όμως η φροντίδα σου για μένα όπως την εκφράζεις με πλημμυρίζει. Είναι τόσο αληθινή, τόσο περίεργη. Γιατί το κάνεις; Τι παραπάνω είμαι από ένα ευχάριστο πλάσμα; Επειδή όμως εσύ νοιάζεσαι τόσο πολύ πιστεύω ότι πρέπει κι εγώ να νοιαστώ προτού σε παντρευτώ. Νιώθω ότι πρέπει να σου τα δώσω όλα και ότι εάν δεν μπορώ, τότε, λοιπόν, ο γάμος αυτός θα είναι κάτι λιγότερο καλό για σένα όπως και για μένα. Αν μπορείς να συνεχίσεις να είσαι όπως πριν και να με αφήνεις να βρίσκω τον δρόμο μου, αυτό θα μου είναι πολύ ευχάριστο· και ακόμα, πρέπει να ρισκάρουμε και οι δυό μας. Όμως με έχεις κάνει και πολύ χαρούμενη. Θέλουμε κι οι δυο μας ένα γάμο που να είναι ένα τρομερά ζωντανό πράγμα, πάντα ακμαίο, πάντα ζεστό, όχι ψόφιο και εύκολο σαν τους περισσότερους γάμους. Ζητάμε πολλά από τη ζωή, έτσι δεν είναι; Ίσως να τα πάρουμε· και τότε, τι υπέροχα!
Δεν μπορεί κανείς να πει πολλά σε ένα γράμμα, μπορεί; Δεν έθιξα καθόλου την τεράστια ποικιλία πραγμάτων που λαμβάνουν χώρα εδώ – μπορούν όμως να περιμένουν...

Δική σου

ΒΣ

——————
* Ο Λέοναρντ Γουλφ υπήρξε κρατικός υπάλληλος και εργαζόταν από το 1904 στην Ceylon Civil Service (στη σημερινή Σρι Λάνκα).

Η Βιρτζίνια Στίφεν Γουλφ (Virginia Stephen Woolf, 1882-1941) όταν έγραψε την επιστολή αυτή είχε δημοσιεύσει μόνο κάποια άρθρα σε περιοδικά και στο Times Literary Supplement. Το πρώτο της βιβλίο Το ταξίδι (The Voyage Out) εκδόθηκε το 1915, για να ακολουθήσουν και τα υπόλοιπα που την καθιέρωσαν ως την μεγάλη συγγραφέα που ξέρουμε. Αυτοκτόνησε στις 28 Μαρτίου 1941.
Ο Λέοναρντ Γουλφ (Leonard Woolf, 1880-1969), όταν έλαβε την επιστολή αυτή εργαζόταν στην Κεϊλάνη. Είχε σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ όπου ήταν συμφοιτητής και φίλος με τον Τόμπι Στέφεν, αδελφό της Βιρτζίνια, και, μέσω εκείνου, είχε συναντήσει και την ίδια. Το 1909, μετά από προτροπή τού φίλου συγγραφέα Lytton Strachey, μέλους του Bloomsbury Group όπως και ο ίδιος, έκανε την πρώτη πρόταση γάμου στην Βιρτζίνια, χωρίς να πάρει απάντηση. Στις αρχές του 1911 βρισκόταν στο Λονδίνο με άδεια και επανασυνδέθηκε μαζί της, ενώ παράλληλα προσπάθησε να πάρει παράταση της αδείας του, η οποία απορρίφθηκε, με συνέπεια να παραιτηθεί από την υπηρεσία το 1912. Τον Ιανουάριο του ίδιου έτους έκανε ξανά πρόταση γάμου στη Βιρτζίνια, η οποία δέχτηκε και παντρεύτηκαν στις 10 Αυγούστου.
Ο Λέοναρντ Γουλφ ήταν και ο ίδιος συγγραφέας βιβλίων λογοτεχνίας αλλά και πολιτικών αναλύσεων, καθώς και αρθρογράφος, υπήρξε δε δραστήριο μέλος του Εργατικού Κόμματος και της Φαβιανής Εταιρείας. Ίδρυσε, μαζί με την Βιρτζίνια, τις περίφημες εκδόσεις Hogarth Press και τύπωναν σε χειροκίνητη πρέσα, αρχικά τα δικά τους βιβλία, αλλά και πολλά άλλα βιβλία λογοτεχνίας ή δοκίμια, στα οποία περιλαμβάνεται και η πρώτη έκδοση της Έρημης χώρας του Τ.Σ. Έλιοτ. Πίστεψε από την αρχή στο μεγάλο ταλέντο της Βιρτζίνια, υπήρξε ο εκδότης όλων σχεδόν των βιβλίων της και ήταν πάντα ο πρώτος αναγνώστης τους. Έζησαν μαζί μέχρι το θάνατό της.