Με αφορ­μή το μι­κρό αφιέ­ρω­μα του Χάρ­τη στον Μά­νο Ελευ­θε­ρί­ου με κεί­με­να και ηχη­τι­κά ντο­κου­μέ­ντα ανα­δη­μο­σιεύ­ου­με στο «Χαρ­τά­κι» μερικά «Πα­ρα­μύ­θια», όπως πρω­το­δη­μο­σιεύ­τη­καν (1986-1987) στο περ. Το Τέ­ταρ­το, ει­κο­νο­γρα­φη­με­να με δι­κά του κο­λάζ.

Μια φορά οι ταμίες τού αυτοκράτορα του παρουσίασαν ένα παγώνι. Ήτανε, λέει, σoφό και μιλούσε! Και επειδή μιλούσε ανθρωπινά, θεωρούσε και υποχρέωσή του να μη λέει ψέματα. Αυτός ήταν ο λόγος, υποστήριζαν οι ταμίες του αυτοκράτορα, που ο ιδιοκτήτης του ήτανε τόσο φτωχός. Παρ' όλα του τα κλάματα και τα παρακάλια, το παγώνι αρνιότανε πεισματικά να πει ψέματα. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να προφητέψει σε κάποιον ότι μια μέρα θα γίνει σπουδαίος άνθρωπος. Κι εκείνος, χαρούμενος και περήφανος θα ’δινε δώρο και στους δυο τους.
Ο αυτοκράτορας όταν έμαθε τα καθέκαστα έμεινε κατάπληκτος.
– Παγώνι και μιλάει; Αδύνατο! Και δεν λέει ψέματα: Και πώς, αφού μιλάει, δεν λέει ψέματα; Και σοφό; Πάει πολύ. Σε ποιό παραμύθι το διαβάσατε; Και πώς είναι δυνατό, να είναι σοφό και ν’ αφήνει τον ιδιοκτήτη του φτωχό και στενοχωρημένο; Παραμύθια...
Ωστόσο, άπλωσε το χέρι του να του χαϊδέψει το ωραίο του κεφαλάκι και το παγώνι αντιστάθηκε.
– Τα χέρια σου μυρίζουν αίμα, του φώναξε. Δε θέλω χάδια από σένα. Ο αυτοκράτορας στενοχωρέθηκε. Όχι πως ντράπηκε για τους φόνους του, αλλά γιατί του είπε την αλήθεια μπροστά στην ακολουθία του. Διέταξε να το δέσουν. ΟΙ φύλακες φέρανε αλυσίδα και η αλυσίδα λύθηκε. Το 'βαλαν σε κλουβί και το κλουβί έγινε κομμάτια. Ο αυτοκράτορας λύσσαξε απ' το κακό του.
Απελπισμένος διέταξε να το σφάξουν.
Δεν μπόρεσε όμως κανείς να το πιάσει. Το παγώνι γλιστρούσε γελώντας ανάμεσα στα χέρια τους. Τα μαχαίρια και τα κοντάρια των φρουρών γίνανε μαλακά σαν το λιωμένο κερί. Στο τέλος, κουρασμένοι και νικημένοι, τ' άφησαν να φύγει προς τόν κήπο.
Το βράδυ, ο αυτοκράτορας πήρε έναν φρουρό μαζί του και πήγε να το συναντήσει. Η αναστατωμένη ζωή του, καταλάβαινε, έπαιρνε κάποιο νόημα.
– Τώρα αρχίζουν όλα, συλλογιζότανε, τώρα αρχίζουν όλα. Αλλά πώς είναι δυνατό ένα παγώνι να μιλάει και να είναι και σοφό; Αυτά τα πράγματα γίνονταν σα άλλες εποχές και μόνο μια φορά, όταν και τα δέντρα ακόμη πολεμούσαν δίπλα στους ανθρώπους.
Τo πλησίασε με καρδιοχτύπι.
– Ήρθα να γίνουμε φίλοι, του ψιθύρισε...

*

Αν εκείνα τα χρόνια τύχαινε να περνούσατε περασμένα μεσάνυχτα κοντά απ’ το παλάτι, στό δωμάτιο του αυτοκράτορα πάντα θα βλέπατε φως. Ήταν άγρυπνος και σχεδίαζε, με το παγώνι συντροφιά τα καλά και τα χρήσιμα έργα. Πολλοί ανόητοι συγγραφείς γράψανε πως το παγώνι ήταν, λέει, η συνείδησή του. Άλλοι, πως ήταν μεταμορφωμένος ένας παλιός του φίλος που σκότωσε πάνω στο θυμό του. Άλλοι, πως ήταν το πνεύμα ενός θεού που τον καθοδηγούσε. Αστείες υποθέσεις, δηλαδή.
Δεν μπορούσαν να καταλάβoυν οι ανόητοι πως πράγματι βρέθηκε ένα παγώνι που μιλούσε σαν άνθρωπος. Πως πράγματι βρέθηκε ένα παγώνι που είχε περισσότερο μυαλό από τους ανθρώπους. Να δει, με δυο λόγια, τι ήταν καλό και χρήσιμο και τι άχρηστο.
Πάντα υπάρχουν τα χρυσά παγώνια στη ζωή μας και στον δρόμο μας. Αρκεί να μπορούμε και να θέλουμε να τά δούμε.